Met enige regelmaat verbaast hij zich erover wat voor misverstanden de ronde doen over bier. Bijvoorbeeld dat mensen liever geen donker bier drinken omdat dat zoveel alcohol heeft. Voor Bierschrijver en sommelier Frits Dunnink een reden om duidelijkheid te scheppen. Is donker bier zwaarder dan blond?
Is donker bier zwaarder dan blond bier?
Met mijn hoofd vol kennis erover geniet ik met volle teugen van ambachtelijk gebrouwen bier. En zou ik bijna vergeten dat bier voor verreweg de meeste mensen helemaal niet zo vertrouwd is. De overstelpende veelheid aan merken. Om maar te zwijgen over het ondoordringbare woud van bierstijlen met allemaal hun eigen kleur, geur, smaak en verhaal. Onbekend maakt onbemind. En dat wondere universum van wat brouwers vol liefde en vakmanschap maken, lijkt verdomd veel op het ‘echte’ universum: een chaos.
Logisch dat er over bier tal van misverstanden de ronde doen. Ik hoor vaak van onervaren liefhebbers dat ze liever geen donker bier drinken. Want dat lijkt hen zo zwaar toe. Ze hebben het idee dat er meer alcohol in zit dan in blond bier. Maar is dat eigenlijk wel zo? In dit artikel vind je antwoorden op die vraag.
Feit of fictie?
Is donker bier zwaarder dan blond bier? Spoiler-alert: nee. Ik leg je uit waarom dat zo is. Dat betekent dat er ook donkere bierstijlen zijn die je ‘veilig’ kunt drinken, wanneer je voorkeur uitgaat naar bier zonder zwaar alcoholpercentage. Bij bier en alcohol is het per slot van rekening zo dat meer niet per se beter is. Ben je nieuwsgierig naar donker bier met een alcoholgehalte dat vergelijkbaar is met het ‘gewone’ pilsje? In het vervolg van dit stuk stel ik een paar interessante bierstijlen aan je voor.
Over bier, kleur en alcoholpercentage
Vooropgesteld: er zijn donkere bieren met een complexiteit en alcoholpercentage om ‘u’ tegen te zeggen. De quadrupel, de imperial stout, de baltic porter en dan nog wel het liefst de vatgerijpte versies ervan. Maar voor een antwoord op de vraag of het wel klopt dat donkere bieren altijd zo zwaar zijn, loont het de moeite eens nader te kijken. Wat bepaalt eigenlijk waarom het ene bier meer alcohol bevat dan het andere? En wat heeft de kleur van het bier ermee te maken, als er al enige invloed is?
Eeuwenlang bestond de beroepseer van iedere brouwer erin zoveel mogelijk suikers te onttrekken aan de brouwgranen die zij of hij beschikbaar had om bier te maken. Dat suikers onttrekken aan geplette moutkorrels heet in brouwersjargon maischen. Professionele brouwers onttrekken in de regel 75% tot 80% van de in de brouwgranen beschikbare suikers aan hun mout tijdens dit maischproces. Uit een kilo mout kun je dus maar een beperkte hoeveelheid suiker halen.
Meer alcohol, meer mout
De hoeveelheid suikers in de maische bepaalt voor een belangrijk deel het uiteindelijke alcoholpercentage van een bier. Dat betekent: als de brouwers een zwaarder bier wil brouwen, moet zij of hij aan de receptuur meer mout toevoegen. Voor een pilsener bier van pakweg 5% heeft een brouwer dus minder mout nodig dan voor bijvoorbeeld een imperial stout.
Brouwers kunnen er ook voor kiezen om voor het ‘pimpen’ van hun alcoholpercentage niet uitsluitend te werken met hun moutstorting. Een alternatief is om gebruik te maken van toegevoegde suiker(siroop) tijdens de vergisting. De gist krijgt dan meer voeding om om te zetten in alcohol. Deze methode komt veel voor in de Belgische brouwtraditie.
Wat we dus wel kunnen stellen: voor een zwaarder bier heeft een brouwer meer mout nodig. Of nog andere hulpmiddelen voor de gist om meer alcohol te maken.
Donkere mout voor donker bier
De kleur heeft niks te maken met het alcoholgehalte van een bier. Als je donker bier wilt brouwen, kun je dat doen door in je moutreceptuur een aandeel donker geëeste mout toe te voegen. Voor hoe dat zit, is het handig om te kijken naar hoe mout ontstaat.
Voor bier heb je gerst nodig, of een ander zetmeelhoudend graan zoals tarwe, haver, rogge of boekweit. Uit het zetmeel ontstaat suiker die de brouwer nodig heeft om gist alcohol, koolzuur en smaak te laten maken in bier. Geoogste graankorrels kun je niet zonder meer gebruiken om mee te brouwen. Zo van het veld is het moeilijk om bij de zetmelen te komen die je als brouwer nodig hebt om de gist aan het werk te zetten. De graankorrels hebben een bewerking nodig zodat ze hun zetmeel makkelijker prijsgeven. Die bewerking is wat we vermouten noemen.
Wat is vermouten?
Om van graan mout te maken, imiteert de mens de natuur. In de natuur is er een moment waarop graankorrels uit zichzelf namelijk iets doen om hun zetmeel toegankelijk te maken voor gebruik. Dat gebeurt in het voorjaar als de grond warmer wordt, waar ze zijn ingezaaid. Als de temperatuur stijgt, is dat voor de graankorrel het signaal om te ontkiemend. Voor het kiemende plantje dat ontstaat vanuit de graankorrel, is het zetmeel erin de voeding.
In een mouterij bootst de mens dit natuurlijke proces na. De gerstekorrel krijgt een warme, iets vochtige omgeving. Hij slaat aan het kiemen. Maar omdat het doel van de mouter is graankorrels geschikt te maken voor brouwen, laat hij de korrels niet uitgroeien tot plantjes. Daarvoor is het nodig dat het in gang gezette groeiproces ook weer stopt. Dat kan door de graankorrel te verhitten.
Het stoppen van het kiemproces van bijvoorbeeld gerstekorrels heet in vaktermen ‘eesten’. Als je gerst eest op een lage temperatuur, krijgen de korrels daarbij geen extra kleur of extra smaak van de verwarming. Je kunt daarentegen gerst ook eesten op hele hoge temperaturen. Dan krijgen de korrels een donkerdere kleur. Door die verkleuring krijgt de mout ook intensere smaak. Je kunt mout eesten met hete lucht die in temperatuur varieert van 80 tot 225 graden Celsius.
Karamelliseren of roosteren
Een andere manier om kleur en vooral ook smaak te geven aan brouwgranen is om de korrels voordat je ze zou vermouten, niet te eesten maar te karamelliseren of te roosteren. Karamelmout maken kan door de graankorrels te stoven. Hieruit ontstaat caramout. Deze moutsoort geeft bieren met een koperachtige kleur en karamel in de smaak. Je kunt de korrels ook roosteren in een reusachtige trommel. Dan branden de suikers erin een beetje aan, waardoor er gebrande mout ontstaat. Met behulp van deze moutsoorten krijg je bier met (donker)bruine tot zwarte kleur en smaken die herinneren aan chocolade of koffie.
Een maateenheid om de kleur van mout mee aan te geven, is EBC. Dat staat voor European Brewery Convention. Deze koepelorganisatie van Europese brouwers heeft die maateenheid indertijd vastgesteld als standaard. In de VS is de maateenheid Lovibont gangbaar, die bezig is afgelost te worden door Standard Reference Measure (SRM).
‘Kleurmaat’ EBC
EBC heeft voor elke kleurschakering van mout een getal van 1 tot 300. Daarbij geeft de lichtste variant pilsmout een bier met +/- 4 EBC (oftewel 2 SRM/Lovibont). Een Dry Stout zoals Guinness heeft ongeveer 60 EBC (circa 30 SRM/Lovibont). Dat is voor het menselijk oog waarneembaar als zwart. De kleurverschillen op de EBC-schaal tussen de 60 en 300 zijn voor jou en mij niet herkenbaar
In het voorgaande stipte ik al heel kort aan hoe brouwers de kleur bepalen van hun bier. Dat doen ze door voor de receptuur van hun bier een combinatie van brouwgranen samen te stellen met bepaalde kleureigenschappen. Zo’n combinatie van brouwgranen heet in brouwerstermen ‘moutstorting’.
Als je een blond bier wilt brouwen, heb je daarvoor in de receptuur moutsoorten nodig met een laag EBC. Voor Belgisch blond bijvoorbeeld heb je een groot aandeel pilsmout (3 EBC) nodig, aangevuld met een handje lichte tarwemout (3 EBC), plus een handje hele donkere aromamout (50 EBC). Je herkent Belgisch blond allicht als een licht bier. De uitkomst van bovenstaande receptuur is dan ook een goudkleurig bier met circa 18 EBC.
Wil je een donker bier brouwen zoals een klassieke London Porter? Dan bestaat je moutstorting uit een groot aandeel blonde mout (5 EBC), anderhalf schepje kristalmout (130 EBC), twee schepjes bruine mout (150 EBC) en een schepje chocolademout (< 300 EBC). Het eindresultaat wordt een bier met een donkere kleur: ga uit van 85 EBC.
Hoe komt er (veel) alcohol in bier?
Uit het bovenstaande mag duidelijk worden: de kleur die een brouwer geeft aan zijn of haar bier, heeft geen oorzakelijk verband met het alcoholpercentage. Hoeveel alcohol een bier krijgt, hangt samen met het aandeel vergistbare suikers dat ontstaat vanuit de receptuur waarmee te brouwer werkt. Simpel gezegd: hoe meer mout, hoe meer alcohol. Ongeacht de kleur van de gebruikte brouwgranen. Want als een brouwer in zijn recept een grote hoeveelheid blonde mout gebruikt, kan hij ook een blond bier maken met veel alcohol. Denk aan een tripel IPA (Kleiburg Tripel IPA 9,5%) of een klassieke Belgische tripel (Kasteel Tripel van brouwerij Vanhonsebrouck met 11%). Bieren, licht van kleur die zich met hun alcoholgehalte zeker niet hoeven te verstoppen voor welk donker bier dan ook.
Tips voor donker bier met bescheiden ABV
Ben je nieuwsgierig naar donkere bierstijlen met smaak maar zonder ontzagwekkend ABV? Ik heb een paar suggesties voor je op een rijtje gezet. Als je je daarin gaat verdiepen, pas dan wel je verwachtingen aan. Is jouw referentie een dikke imperial stout of Rubensiaanse quadrupel? Hoe meer alcohol, des te meer complexiteit. Als je lager alcoholische bieren gaat proeven, ontmoet je in je glas aanmerkelijk minder nadrukkelijke geuren en smaken. Donkere bierstijlen met lager alcoholpercentage geven er wel wat voor terug: doordrinkbaarheid, vriendschappelijk karakter, bier waarin wel degelijk wat te ontdekken valt maar niet noodzakelijkerwijs al je aandacht vragen. Een donker bier met minder alcohol heeft liefhebbers wel degelijk wat te vertellen. Maar allicht moet je wat beter je best doen om het te verstaan.
Bij de bovengistende bieren kan ik je het Duitse Alt en de traditionele Britse stouts en porters aanbevelen. Van die laatste twee bestaan er van oudsher ook hele uitstekende lager alcoholische varianten. Dat heeft ermee te maken dat in het Verenigd Koninkrijk, de geboortegrond van porter en stout, altijd hele hoge accijns werden geheven op bier. Alleen laag-alcoholische bieren waren voor verreweg de meeste mensen betaalbaar, daarom verkochten ze zo goed. Daarnaast zijn er nog een paar donkere stijlen in het gamma van het ondergistende bier die ik zelf heel interessant vind. Je kunt kennis maken met dark (Czech) lager, Münchener Dunkel en Schwarzbier.
Alt
ABV 4,3% – 5,5%
EBC 22 – 38
IBU 25 – 50
Deze bierstijl is afkomstig uit de Duitse brouwtraditie. De meeste bieren die je in Duitsland vindt, zijn ondergistende lagerbieren. Maar her en der zijn er ook uitzonderingen. Alt is hier een van: een bovengistend bier gebrouwen met donkere mout. Het lijkt op het Britse ale of Spéciale Belge qua kleur, maar het is iets dunner, minder fruitig en meer geroosterd van smaak. Het verschil laat zich onder meer verklaren doordat de vergisting en lagering van Alt op een hele lage temperatuur gebeurt.
Proefnotitie
Een origineel Alt is een doordrinkbaar bier, amber tot koperkleurig, waarin toetsen van rijke mout en hopbitter keurig met elkaar in balans zijn. Het is daarbij een helder bier met een rijke, lang aanhoudende, ecrukleurige schuimkraag. In de geur vind je aroma’s van granige mout en (subtiel) kruidige hop, vaak met een ragfijn randje van fruitige esters. De granigheid van de mout doet denken aan vers gebakken bruin brood. Voor de hop worden van oudsher Duitse en Tsjechische variëteiten gebruikt, met subtiele kruidige, peperige of bloemige aroma’s.
In de smaak kom je vergelijkbare indrukken tegen. Een Alt is nooit uitgesproken zoet of bitter, laat staan wrang. Met een alcoholpercentage dat globaal varieert van 4,5 tot 5,5%, drinkt het makkelijk. Het mondgevoel is zacht en soepel, en het bier laat een droge, mild bitterzoete afdronk na.
Aanbevelingen
De ‘natuurlijke’ habitat van Alt in Duitsland is de regio aan de Neder-Rijn, de streek rondom Düsseldorf. Beroemde Alt-brouwerijen daar zijn Diebels, Hannen Alt, Frankenheim, Füchschen, Schumacher, Zum Schiffchen of Zum Schlüssel. Mijn persoonlijke favoriet is evenwel Hausbrauerei Uerige. In dit instituut van lokale biercultuur, gelegen in het hart van de stad, tappen ze al ruim 150 jaar het ongepasteuriseerde Alt uit authentieke houten vaatjes. Hun versie van Alt is relatief bitter; de andere lokale brouwerijen in de Düsseldorfer Altstadt zijn milder in dat smaakspectrum.
Bij brouwers in de Lage Landen kom je heel af en toe bieren tegen in de stijl van Alt. De Limburgse familiebrouwerij Lindeboom is bij mijn weten de enige grotere brouwerij die het aanbiedt in haar core range: »Venloosch Alt«, met 5,2% ABV. Vlak over de Duitse grens, meer noordelijk in Limburg vind je in Venlo microbrouwerij De Klep. Vanuit deze stad is Düsseldorf dichtbij. Traditioneel hadden ook Venlose brouwerijen Alt in hun repertoire. De Klep laat die traditie herleven. Of ze er wat van kunnen? »Ôs Alt« (4,8% ABV) van brouwerij De Klep verdiende een bronzen medaille op een van de meest prestigieuze bierkeuringen in Duitsland: de European Beer Star.
Porter en stout
Deze bovengistende bierstijlen komen voort uit de Britse brouwtraditie. Als je nieuwsgierig bent naar de achtergronden ervan en de geur- en smaakeigenschappen van verschillende soorten in dit donkere gamma, lees dan het artikel dat ik eerder schreef over porter en stout. Opvallend is dat brouwers in Nederland vooral kiezen voor hoger alcoholische versies van deze klassieke biertypen. Maar het is te bezien of daar geen beweging in komt vanwege de veranderde accijnswetgeving in Nederland. Hierdoor worden lager alcoholische bieren voordeliger om te brouwen dan biertypen met een hoog alcoholpercentage.
Een van ’s werelds populairste donkere bieren is er eentje met een vrij bescheiden ABV van 4,2%. Dan spreken we over Guinness, een klassieke Ierse dry stout. In Nederland en België zijn relatief weinig brouwers die zich aan dit soort bieren ‘wagen’.
Een heel klassieke stijloefening, uitermate doordrinkbaar en met mooie aardse smaaktoetsen is »Texels Geheim #2«, een stout met 4,8% alcohol. Maar gezien het een plek heeft gekregen in een reeks die ‘Texels Geheim’ heet, lijkt me dit een one off. De Amersfoortse brouwerij Rock City Brewing heeft in haar gamma de »Choco Porter« met veel smaak en bescheiden 4,5% ABV.
Van Belgische brouwers zijn er ook een paar aanbevelingen te vinden. In de Vlaamse Ardennen is brouwerij Hedonis thuis. In hun assortiment vind je »Excuse Me When I Kiss My Stout«. Deze dry stout heeft 5,4% alcohol en krijgt extra karakter door een vleugje vanille, kaneel en kokos. Brasserie de la Senne is een andere Belgische brouwerij die ik hoog heb zitten. Als je op zoek bent naar een milde stout met bescheiden alcohol, probeer dan eens hun »Stouterik« (4,5% ABV).
Donker lagerbier
Een derde categorie donkere bieren met relatief weinig alcohol waar je als liefhebber veel plezier aan kunt beleven, is het lagerbier. Dit zijn ondergistende bieren uit de Midden-Europese brouwtraditie. Ze komen tot stand met bierengisten die op een hele lage temperatuur suikers omzetten in alcohol, koolzuur en smaak. Daardoor vindt de vergisting op een langzame manier plaats. De alcohol die zo ontstaat, is zuiverder en daardoor door het menselijk lichaam lichter verteerbaar. Voordat dit type bieren op dronk zijn, moeten brouwers ze gedurende langere tijd laten rusten en rijpen. In het Duits heet dit proces ‘lageren’. Daar komt ook de naam Lagerbier vandaan.
Het bekendste lagerbier is pils, of dat wat je in de supermarkt kunt kopen en doorgaat voor ‘pils’. Goudblond bier met een alcoholpercentage van circa 5%. Maar er zijn ook donkere varianten van ondergistend lagerbier. In Tsjechië vind je het amber- of koperkleurige tot donkerbruine polotmavé of tmavé, in de kleurschakeringen van 21 tot 75 EBC. Internationaal doet deze bierstijl opgeld als Dark (Czech) Lager. Vanuit Duitsland kennen we het Münchener Dunkel of het Schwarzbier. In België en Nederland zijn deze bierstijlen vooralsnog schaars, maar er zijn zo af en toe brouwerijen die er hele verdienstelijke uitvoeringen van in hun assortiment hebben.
Dark (Czech) Lager
ABV 4,3% – 5,8%
EBC 21 – 75
IBU 18 – 35
De algemene typering van donker (Tsjechisch) lagerbier is toegankelijk, koperkleurig tot donkerbruin, met uitgesproken granige moutsmaken. Geroosterde geuren en smaken zijn over het algemeen in subtiele tot prominente mate aanwezig. Een goed bier van deze stijl heeft in die moutigheid een interessante gelaagdheid. Over het algemeen zijn dark lagers bescheiden in hun hopkarakter: zowel qua bitterheid als aromahop-variëteiten. Het beroemdste bier in de stijl Dark (Czech) Lager komt uit Praag van brouwerij U Fleků., waar het naar verluidt wordt gebrouwen sinds 1499. Wereldwijd vindt de stijl navolging van talloze Kleine, ambachtelijke brouwerijen.
Proefnotitie
Qua uiterlijk varieert een Dark (Czech) Lager van donker amberkleurig, via koper tot donkerbruin met een diep donkerrode gloed. Dit bier is over het algemeen helder en wordt in het glas bekroond met een rijke en stabiele laag ecrukleurig schuim. In de geur herken je subtiele toetsen van mout, iets zoetig en dikwijls herinnerend aan bruine broodkorst, geroosterd brood, noten, donker kruit of karamel. Het karakter van geroosterde mout, met hints van chocolade of zoete koffie kunnen ook aanwezig zijn in wat je ruikt. Maar als het goed is, niet overdadig zodat ze het moutachtige karakter overschaduwen. Bescheiden indrukken van hop kun je ook aantreffen: kruidig of grassig. Vanwege de gebruikte moutreceptuur kunnen ook matige diacetyltoetsen (een tikje boterbabbelaar) of fruitgheid van esters (pruimen of bessen) voorkomen.
In de mond is een Dark (Czech) Lager gemiddeld van smaakintensiteit. Mout domineert, maar zorgt voor complexiteit, met smaken die voortkomen uit Maillard-reacties uit de gebruikte mout. In de smaak neem ook een bescheiden moutzoetheid waar. De smaakindrukken kunnen verder in het spectrum variëren van karamel, geroosterd brood, noten, zoethout, gedroogd donker fruit, chocolade en koffie, met een afgewogen en subtiel geroosterd karakter. Van de hop herken je op de achtergrond een zekere kruidigheid, op een terughoudende manier. De bitterheid van de hop is ook subtiel. Ook in de smaak kunnen toetsen van boterbabbelaar (diacetyl) of gedroogde pruimen of bessen (esters) aanwezig zijn.
Wat betreft het mondgevoel is een Dark (Czech) Lager noch waterig noch heel vullend. Het bier moet zeker niet plakkerig aanvoelen als je het drinkt, maar kan wel een romige sensatie geven. De koolzuurprikkeling is laag tot gemiddeld.
Aanbevelingen
Een dark lager waar ik indertijd erg veel plezier aan heb beleefd is het nootachtige en fluweelzachte »Primitive 035« van de Brusselse brouwerij La Source. In dezelfde categorie valt het moutige maar lichtvoetige »ROTT.Kaapse«, een collab van twee mooie Rotterdamse microbrouwerijen Kaapse en ROTT.Brouwers. En zou STOKED! uit Bergen (Noord-Holland) zijn Dark Lager nog een keer terug laten komen?
Münchener Dunkel
ABV 4,5% – 5,6%
EBC 33 – 56
IBU 18 – 28
Tot halverwege de twintigste eeuw was dit in de stad München het populairste bier. Had dat met de smaak te maken? Of was het omdat het naar verluidt iets goedkoper was dan het blonde lagerbier van de Münchener brouwers? Deze bierstijl is een eerbetoon aan mout, maar te allen tijde mooi doordrinkbaar vanwege zijn relatief droge afdronk. Bruinbrood, broodkorst, eventueel iets getoast, maar nimmer met intens geroosterde laat staan gebrande smaken. Gul in smaak en mondgevoel, terughoudend in bitterheid.
Ontstaan is Münchener Dunkel in de eerste helft van de 19e eeuw. Als ‘uitvinder’ geldt Spatenbräu, dat een voor die tijd unieke moutsoort ontwikkelde. Die is de geschiedenisboeken ingegaan als ‘Münchner Malz’, ofwel in de Engelstalige wereld Munich malt. Deze moutsoort heeft als unieke eigenschap dat het wel moutige geur- en smaakindrukken toevoegt aan een bier, maar relatief weinig kleur. De signatuur van Münchner Malz zijn aroma’s en smaken die herinneren aan subtiel karamel, honing en vers brood.
De stijl Münchener Dunkel is in de biergeschiedenis een van de schoolvoorbeelden hoe de samenstelling van lokaal brouwwater zijn stempel drukt op het uiteindelijke bier. Het water dat van nature in München voorkomt, is relatief hard dus mineraalrijk. Dat laat de ronde, zoete smaken uit de mout goed uitkomen in de smaak van het bier.
Proefnotitie
In het glas is een klassiek Münchener Dunkel diep koperkleurig tot donkerbruin, vaak met een rode of granaatappelkleurige zweem. Meestal betreft het een helder bier. Het schuim is romig, licht tot een beetje ecrukleurig. In de geur herken je rijke moutaccenten, hoewel de aroma’s zoals bij alle lagerbieren nooit overdadig zijn. Denk hierbij aan getoaste broodkorst, een beetje nootachtig, toffee of karamel en soms in de verte chocolade. De moutindrukken zijn in ieder geval nooit suikerachtig of karamelzoet, eerder met de kruidigheid van graan. In de geurindrukken kan ook iets gistachtigs zitten, maar nooit esterig. Als je hop herkent, dan via subtiele kruidigheid of florale indrukken, van Duitse nobele hopvariëteiten zoals Tettnanger of Hallertauer.
In de smaak tref je vergelijkbare indrukken aan als in de geur, afkomstig uit de mout. Een bescheiden hopbittertje balanceert de moutzoetheid. Een Münchener Dunkel geeft met zijn moutigheid een zacht mondgevoel zonder overdreven zoet of plakkerig te zijn, met een redelijk droge afdronk die ook moutige restsmaken achterlaat. Nadrukkelijk geroosterde, gebrande of bittere moutsmaken, of harde granige droogheid horen niet thuis in deze bierstijl. Als je al karamel gewaar wordt, dan niet overdadig zoet. In de mond voel je ook bescheiden, zacht koolzuur. Wrang hoort een Münchener Dunkel nimmer te zijn.
Aanbevelingen
Nu heb je natuurlijk erg veel zin om eens echt kennis te maken met een Münchener Dunkel. Ik moet je enthousiasme temperen, een beetje maar. Voor zover ik weet, zijn er in de Lage Landen geen brouwers die zich aan deze bierstijl bezondigen. Maar ik hoop dat ik me vergis.
In Duitsland zijn er evenwel zat brouwerijen die deze mooie bierstijl in hun repertoire hebben. Daarbij weer een kanttekening: ze vinden in de schappen bij Nederbelgische bierwinkels is als een speld in een hooiberg. Maar niet getreurd: je kunt ze via het internet bestellen in Duitsland. Ik kan de webshop van Bierothek van harte aanbevelen. Vanuit hun gekoelde pakhuis in Bamberg verzenden ze ook naar Nederland: voor Duitse prijzen en nog geen €10 bezorgkosten. In hun assortiment hebben ze bij Bierothek hoofdzakelijk bieren van goede plaatselijke (micro)brouwerijen. Als je zin hebt in Schwarzbier van ambachtelijke Zuid-Duitse brouwers dan kom je hier ook uitstekend aan je trekken. En daarover lees je in de volgende paragraaf meer.
Schwarzbier
ABV 4,4% – 5,4%
EBC 33 – 59
IBU 20 – 30
Dat ben je met me eens: zowel wat betreft kleur als herkomst laat de naam nauwelijks iets te raden over. Dit tegenwoordig voornamelijk ondergistend gebrouwen bier is heel donker, bijna zwart van uiterlijk. Het biertype Schwarzbier heeft zich ontwikkeld in Duitsland. De eerste officiële vermelding van een brouwerij die Schwarzbier maakt, dateert uit 1543. Deze is te vinden in Bad Köstritz, in de Midden-Duitse deelstaat Thüringen. Dit was een voorloper van de brouwerij waarvan je het bier ook heden ten dage nog kunt proeven: de Köstritzer Schwarzbierbrauerei.
Als je Schwarzbier moet typeren: een van oorsprong Duits lagerbier waarin geroosterde maar zachte moutsmaken en bescheiden hopbitter elkaar vinden in een mooie balans. Dit type bier heeft een licht mondgevoel en een zekere droogheid. De afwezigheid van een harde, intense en gebrande nasmaak maakt het goed doordrinkbaar. Het alcoholpercentage beweegt zich rond de 5%.
Proefnotitie
Als het volgens het boekje wordt gebrouwen is een Schwarzbier donkerbruin van kleur, helder en met robijnrode gloed. Het schuim is royaal, stabiel en ecrukleurig. In de geur herken je bescheiden mouttoetsen, wat moutzoetheid en vaak ook subtiele geroosterde indrukken: bruine broodkorst of karamel. Je kunt ook aroma’s gewaarworden die herinneren aan donkere chocolade en koffie, maar het mag niks gebrands hebben. Hop kan doorkomen met specerijachtige, kruidige of bloemige tonen. Vanuit de gist kan er een subtiele zwavelige indruk doorkomen.
In de smaak komen indrukken van de mout naar voren, die kunnen herinneren aan bruin brood of bittere chocolade. Een Schwarzbier is gemiddeld van bitterheid, met een droge afdronk. Het mondgevoel is medium, zacht met gemiddeld koolzuur, zonder samentrekkend te zijn ondanks het gebruik van donkere mout.
Aanbevelingen
Schwarzbier is een mooi instapmodel voor lokale ambachtelijke brouwers die hun assortiment willen uitbreiden met een ondergistend bier. Inspiratie nodig? Proef eens »Gooisch Zwart« van de Gooische Bierbrouwerij. Wat betreft de kwaliteit boven elke twijfel verheven. Dat bewijst de gouden medaille die de brouwerij uit Hilversum ermee verdiende bij de Dutch Beer Challenge 2022. In Breda vind je het Schwarzbier van De Beyerd, zeker ook een aanrader.
Vanuit België zijn er vooralsnog geen brouwers bekend van wie je Schwarzbier zou kunnen proeven.
Wat jouw favoriete donkere bier?
Heb jij tips voor donker bier met maximaal 6% alcohol? Deel je suggesties in het commentaarveld hieronder.
Verder lezen of luisteren?
Wat je wilt weten over Tsjechisch bier of interessante adressen voor bierliefhebbers in Praag.
Op bezoek in Brussel? Neem een kijkje in Belgian Beer World vlakbij de Grote Markt.
Ontdek mijn podcast ‘Bierschrijver spreekt…! ‘: maandelijks een nieuwe aflevering.
Interessant stuk! Zelf vind ik de donkerdere bieren vaak wat aan de zware kant, maar het is goed om te weten dat het niet altijd zo hoeft te zijn. Misschien toch eens een lichter donker biertje proberen, zonder meteen knock-out te gaan! Bedankt voor de heldere uitleg, weer wat misverstanden uit de wereld geholpen.
Proost!