Onafhankelijke brouwerijen zijn er in Nederland en België bij de vleet. Maar wanneer ben je als brouwer werkelijk onafhankelijk? Als je je oren laat hangen naar het grote publiek? En in al je bieren Cascade, Citra of Amarillo gebruikt? Of zegt onafhankelijk zijn juist iets over dat je je niks aantrekt van de verwachtingen. En je vanuit je diepe overtuiging van wat jij moet doen, je eigen plan trekt. Als dat je definitie is van onafhankelijkheid, dan bevindt zich een van de meest onafhankelijke brouwerijen zich in het West-Vlaamse Esen. De Dolle Brouwers: ruim veertig jaar authenticiteit.

De Dolle Brouwers: ruim veertig jaar authenticiteit

Soms maak je kennis met een bier en dat moment is in je smaakbeleving een soort waterscheiding. Je hebt de jaren vóór en na dat ogenblik. Zo’n ervaring had ik toen ik voor het eerst een bier proefde van De Dolle Brouwers. Het was indertijd in Brugge, in het eerbiedwaardige staminee De Garre. Het was het kerstbier Stille Nacht, een versie die een jaar was bewaard. De intensiteit van de aroma’s en smaken waren voor mij ongekend. Tegelijkertijd waren alle geur- en smaakindrukken uitstekend met elkaar in harmonie.

De volgende dag ging ik meteen op zoek naar een plek waar ik bieren van De Dolle Brouwers kopen kon. Zo kwam ik in het voetspoor van een prettig excentrieke brouwerij. De ontdekkingstocht leidde langs de kleuren, geuren en smaken van alle bieren die van De Dolle Brouwers verkrijgbaar zijn. En al proevende verdiepte ik me ook in hun verhaal. Mijn fascinatie bracht me ertoe om mezelf bij de brouwerij in West-Vlaanderen uit te nodigen. Mijn verzoek vond een open oor. De verhalen die ik er bij die gelegenheid opdeed, wil ik je niet onthouden.

Inhoud

Deze kennismaking met De Dolle Brouwerij bestaat uit de volgende hoofdstukken:

Kort portret van De Dolle Brouwers

De oorsprong van een tegendraadse brouwerij

Moderne klassiekers made in West-Vlaanderen

---

1.

Bier is bier en een wiel is een wiel

De sproeikoppen op de slangen om de installatie schoon te maken zijn er allicht het meest moderne. Voor de rest is er in de brouwzaal sinds de (her)bouw in 1921 weinig veranderd. Ruim veertig jaar geleden dreigde het leven eruit te verdwijnen. Maar Kris Herteleer en zijn metgezellen hebben deze eerbiedwaardige brouwerij sindsdien weer terug een ziel gegeven.

---

Ik ben te gast bij De Dolle Brouwers, in het centrum van het West-Vlaamse dorp Esen aan de doorgaande weg naar Diksmuide. Op het hek prijkt het jaartal 1980. Een tijd waarin in België voornamelijk brouwerijen sluiten. Maar voor Herteleer en zijn kompanen het moment te starten met hun avontuur als brouwers. De ambitie is duidelijk, de lat ligt hoog: het beste bier brouwen in de omgeving. Want dan hoef je geen geld uit te geven aan reclame. Hun naam is een verwijzing naar het fietsclubje waarmee de oprichters samen in alle richtingen Vlaanderen doorkruisen: De Dolle Dravers. Wellicht komt hier ook het motto vandaan waar mijn oog op valt: bier is bier en een wiel is een wiel. Maar brouwer Herteleer vertelt dat het anders zit.

Met hun recepten verwerven De Dolle Brouwers zich een unieke plek in de bierwereld van de Lage Landen. Royaal gebruik van ambachtelijk geëeste mout en traditionele Belgische hop drukken hun stempel op moderne klassiekers als »Oerbier«, »Arabier« of de seizoensbieren »Boskeun« en »Stille Nacht«. Ze danken hun uitzonderlijk complexe karakter aan een giststam die zijn oorsprong vindt in de Rodenbach-brouwerij. In de bieren van Kris Herteleer etaleert die onvermoede kwaliteiten voor complex resultaat.

---

2.

De oorsprong van een tegendraadse brouwerij

Het is het jaar 1977 en een drietal studenten raakt in de ban van het brouwen. Een lid van dit triumviraat brouwkunde, maar hij houdt het in het experiment zes maanden vol. Eerste experimenten met brouwkits uit Engeland stellen niet tevreden. Ze ontwerpen zelf een receptuur. Gebrouwen wordt er in het voormalige duivenhoek. De omstandigheden daar zijn primitief: er is geen stromend water en de brouwketel stoken ze met hout. Onder die brouwketel moet je je ook niet te veel voorstellen: die was weliswaar van koper maar leed een eerder leven als wastobbe. Het roeren van het wort gebeurt met spierkracht en een houten stok; spoelen met regenwater. Zo ongeveer moet het er in de Middeleeuwen ook aan toe zijn gegaan.

De primitieve omstandigheden spiegelen zich af in het resultaat. Dat heeft allicht ook te maken met de weersomstandigheden waar de brouwers weerloos aan zijn blootgesteld. ’s Zomers te warm, ’s winters te koud: lente en herfst lenen zich het beste om te brouwen. Drieëndertig keer brouwen de heren een ander recept. En evenzovele malen is het eindproduct anders. Uit deze experimenten ontstaat uiteindelijk het recept van het Oerbier.

---

Rodenbach

De gist voor hun recept is afkomstig uit de Rodenbach-brouwerij te Roeselare. In die West-Vlaamse industriestad zijn Kris Herteleer en zijn broer Jo geboren. In de eerbiedwaardige brouwerij van het Vlaams Oud Rode bier verdient Kris Herteleer ook bij tijdens zijn architectuurstudie. Hij kuist er de eikenhouten foeders en werkt in de bottelarij. Het is de tijd dat er op de brouwerij veel volk te werk is gesteld. Wie ’s avonds moe is, is een ‘dommekloët’. Niettemin wordt er goed betaald. En er is gratis bier voor alle medewerkers: al om 10.00 uur vloeit het in de eerste pauze.

Waar je veel van hebt, daar kun je gul mee zijn. Wat Rodenbach betreft, geldt dat ook voor de gist. Wie wil, kan in die tijd aan de brouwerij in de Spanjestraat biergist komen halen. Het is voedzaam en er worden geneeskrachtige kwaliteiten aan toegedicht. Onder meer patiënten met gordelroos geeft het verlichting van hun klachten. Kris Herteleer en zijn kompanen gebruiken de gistcultuur van Rodenbach in hun eigen recept. In die cultuur assisteren pediococcus- en melkzuurbacteriën de klassieke bovengist: in de oerversie van het Dolle Brouwers-bier geven die fris zure smaakaccenten.

---

Telefoonboek

De plannen van Herteleer c.s. voor een eigen brouwerij worden concreter. Ze gaan op zoek naar een eigen plek om professioneel te brouwen. Daarbij gaan ze ongecompliceerd en praktisch te werk. Het is de tijd dat veel oude brouwerijen ermee ophouden. Dus pakken ze het telefoonboek. Als eerste vinden ze daarin het nummer van de brouwerij in Bavikhove. Daar krijgen ze nul op het rekest; de lokale brouwerij van de familie De Brabandere bestaat heden ten dage nog steeds.

Bij de ‘C’ is het vervolgens prijs. Costenoble, in het noordwestelijk van Roeselare gelegen dorp Esen, bestaat in de toenmalige vorm sinds 1921. In 1980 houden de eigenaren het voor gezien. Kris Herteleer vindt bij hen een open oor wanneer hij aangeeft belangstelling te hebben voor overname. Op 15 november van dat jaar is het eerste grootschalige brouwsel van De Dolle Brouwers een feit.

---

3.

Moderne klassiekers made in West-Vlaanderen

Zijn stiel als architect gaf Kris Herteleer op in 1985. Sindsdien legt hij zich toe op De Dolle Brouwers en ontwierp in die eigenschap bieren die zich ontpopten tot moderne klassiekers in het biererfgoed van de Lage Landen. Gebrouwen worden ze veertig tot vijftig keer per jaar, de brouwerij heeft de afgelopen jaren een productie van zo’n 1200 hectoliter.

Na het koken leiden De Dolle Brouwers het wort naar het met koper beklede koelschip. Vergisting gebeurt in open kuipen. Alle bieren zijn ongefilterd en ongepasteuriseerd, en ondergaan hergisting op fles. Aldus ontstaan moderne klassiekers. Je vindt ze hoofdzakelijk op fles.

---

De Dolle Brouwers van het vat

Van het vat kun je De Dolle Brouwers-bieren proeven in het proeflokaal van de brouwerij, aan de Roeselarestraat in Esen. Een enkele keer rukt Kris Herteleer uit naar een bierfestival, zoals laatstelijk Billie’s Craftbeer Fest in Antwerpen. En in Brugge zijn er twee cafés waar je bier van De Dolle Brouwers kunt degusteren van het vat: Brugs Beertje en estaminet De Garre. Alle andere kasteleins in België en daarbuiten begrijpen de bieren die Herteleer levert, wat de brouwer betreft onvoldoende om ze met gerust hart van het fust te laten tappen.

Vier van deze moderne klassiekers stel ik kort aan je voor:

Oerbier

Uit het bier waarmee De Dolle Brouwers in hun begintijd experimenteerden, ontwikkelde zich het Oerbier. Ooit geïnspireerd op Scotch Ale dankt het zijn karakter aan een mengeling van verschillende soorten donkere, ambachtelijke mout en hopbellen van de variëteit Golding, geteeld even verderop in de provincie in Poperinge. Een kenmerkende eigenschap van het Oerbier is zijn urenlange kooktijd.

---

Op de kroonkurk van iedere fles Oerbier lees je een houdbaarheid af van een jaar. Maar die aanduiding is alleen voor de wet. Het bier eronder trekt zich er niks van aan: het ontwikkelt in de loop der tijd zachtere smaken en een wijnachtig karakter. Het verhaal wil dat er op de brouwerij in Esen nog stalen zijn van de allereerste brouw van 1980: nog prima drinkbaar.

Arabier

Het Oerbier kreeg vervolgens een blond broertje in de vorm van Arabier. Het lijkt qua stijlkenmerken op een Sterk Blond. Wat het onderscheidt van het origineel is dat het zijn karakter voor een belangrijk deel dankt aan dry hopping. Heden ten dage wordt deze methode onder invloed van de Amerikaanse craft beweging breed toegepast. Maar de vraagt dient zich aan in hoeverre De Dolle Brouwers echt innovatief waren om dit klassieke staaltje brouwershandwerk in begin jaren 1980 in Arabier toe te passen.

---

Ook Arabier komt tot stand met gebruikmaking van hop van telers uit Poperinge: bloemen van de variëteiten Nugget en Whitbread Golding. Gezien het hopforward karakter van Arabier verdient het aanbeveling je te houden aan de voorgestelde houdbaarheidstermijn van twee jaar.

Stille Nacht

Voor het kerstbier van De Dolle Brouwers ga je echt even zitten. Niet schrikken: het heeft een alcoholgehalte van maar liefst 12%. Het dankt zijn karakter aan blonde mout, bellen van Poperingse hop en witte kandij. Aldus ontstaat een atypisch, want blond kerstbier. Naar mijn smaak komt ‘Stille Nacht’ het best tot zijn recht wanneer je het hebt een jaar op een donkere, liefst koele plek hebt laten rijpen. Dan ontwikkelt dit bier toetsen van geconfijte sinaasappelschil, ananas en abrikoos. Geprononceerde bitters gaan er wat van af.

---

Boskeun

Ook voor het Paasbier van De Dolle Brouwers geldt, dat je het best enkele maanden kunt bewaren: ook omwille van de bitterheid. Die veroorzaakt de hop. Om die reden adviseert Kris Herteleer om je wel te houden aan de aanbevolen bewaartijd van hooguit twee jaar. De Boskeun is overigens een ode aan zijn broer Jo. In hun kindertijd plachten de gebroeders nogal eens ruw te spelen. Toen Jo daarbij gewond raakte aan zijn bovenlip werd gewond, leverde hem dat de bijnaam ‘Keun’ op. Wat in het dialect van de streek ‘haas’ betekent.

---

---

Stille Nacht Reserva – een schitterend ongeluk

De mooiste dingen ontstaan per ongeluk. Een schoolvoorbeeld hiervan is Kris Herteleers ontdekking van Stille Nacht Reserva – de vatgerijpte versie van zijn onvolprezen kerstbier. Voor de oorsprong van dit schitterende ongeluk moeten we terug naar het jaar 2000.

---

Rond deze tijd begon de oorspronkelijke biergist op te raken die in gebruik was bij De Dolle Brouwers, de telg van de Rodenbach-gist. Voor brouwer Herteleer zat er maar een ding op: de boeken in om  op het spoor te komen van een manier om geschikte gist te herkweken. Dit project baarde de brouwer regelrechte kopzorgen.

Barriques

Die culmineerden bij de productie van de jaarlijkse batch Stille Nacht: bij de rijping gedroeg de gist zich wel heel eigenwillig. Wat te doen? Het bier in wording zomaar aan het riool toevertrouwen kon Herteleer niet over zijn hart verkrijgen. In de kelder had hij nog een paar lege, maar nog verse Bordeaux-vaten liggen. Daarin vulde hij uit nood het kerstbier af. De barriques rustten met inhoud vredig in de keldergewelven van de oude brouwerij. En werden vervolgens vergeten.

---

Totdat op een dag… Een groep Amerikaanse bierliefhebbers een rondleiding kreeg bij De Dolle Brouwers. Ze deden ook de kelder aan. Opmerkzaam als hij was, viel het oog van de gids op een aantal houten wijnvaten die hij in een hoek zag liggen. Voor ambachtelijke brouwers uit de States is bier laten rijpen op houten vaten een bekend fenomeen. Maar de Amerikaanse craftwereld gebruikt in plaats van wijnvaten barrels waarin de smaak van bourbon zich heeft ontwikkeld. Die zijn goedkoop verkrijgbaar, want iedere bourbonmaker mag een vat maar een keer gebruiken. Zo ging de bourbonindustrie een hele eigen symbiose aan met de ambachtelijke brouwers van de USA. En werd het in de hele bierwereld de norm dat als je kiest voor barrel aging van bier, je dat doet met bourbonvaten.

Goed gerijpt

Zo troffen de Amerikaanse bierliefhebbers zo’n twintig jaar geleden in de kelder van een Belgische brouwerij dus bier aan dat lag te rijpen op vaten. Wijnvaten, opvallend genoeg. Of Herteleer kon vertellen wat daar lag te rijpen? Een antwoord op deze vraag moest deze in eerste instantie schuldig blijven. Maar zijn nieuwsgierigheid was gewekt. Hij opende het spongat van een vat, proefde en herinnerde zich weer zijn hachelijke avontuur met de eigenwillige batch Stille Nacht. Twee jaar rijping op wijnvat had het kerstbier verrassend goed gedaan. Het bracht Herteleer op een idee. Sindsdien is Stille Nacht Reserva iets waar liefhebbers jaarlijks reikhalzend naar uitkijken.

---

Vroeger beter?

In vier decennia heeft brouwer Herteleer die Belgische bierwereld zien veranderen. Wie hem vraagt wat hij daar het meest van merkt, krijgt een verrassend antwoord. Veel brouwerijen hebben de terug liggende jaren geïnvesteerd in modernisering. Dat leidt tot bieren die technisch gesproken beter zijn. Maar vergeleken bij hoe ze vroeger waren, missen ze smaak, missen ze karakter. Voor wie zich afvraagt of het bier vroeger anders of beter smaakte, een steekhoudende verklaring.

Bezoek de brouwerij

Wil je zelf kennismaken met brouwer Kris Herteleer en zijn bieren? Het proeflokaal van De Dolle Brouwers is op zaterdag en zondag open van 14.00 tot 19.00 uur. Uitzonderingen op feestdagen en als je precies wilt weten hoe het zit: raadpleeg de ‘webstek’ van de brouwerij.

Adres
Roeselarestraat 12-B
8600 Diksmuide-Esen
www.oerbier.be

Heb jij een favoriet bier van De Dolle Brouwers

Geef je mening in het commentaarveld onderaan dit blogartikel.

Leestips

Elf bieren die als kenner moet hebben geproefd

Uit het archief: bier met hergisting op fles goed voor je gezondheid » terug naar de startpagina «

---