Foodies en gastronomen, ze zweren allemaal bij combinaties van gerechten met wijn. Als het gaat om de smaken van eten te combineren met bier om extra te genieten, is nog veel onbegrip of misschien zelfs ongemak. Ja, bier kun je uitstekend serveren met bitterballen! Maar wie niet verder kijkt, ontzegt zich veel mooie ervaringen. Bier past prima bij gerechten waarbij wijn het laat afweten. Het smaakspectrum van bier is dan ook breder dan dat van wijn. Met liefde en vakkennis gemaakt bier past net zo goed bij eenvoudige maaltijden als bij gastronomische gerechten. Hoe dat zit, lees je in dit artikel. Bier aan tafel: een inleiding in foodpairings met bier.
Bier aan tafel: inleiding in foodpairings met bier
Bij mijn werk als sommelier valt me regelmatig op wat voor merkwaardig beeld veel mensen hebben van bier. De ideeën erover wekken vaak een nogal bekrompen indruk. Soms is dat schokkend. De verbazing die me ten deel valt over de gedachte dat je over bier net zo ‘diepzinnig’ kunt doen als over wijn. Het kan niet anders dan dat dit in Nederland cultureel is bepaald. Want wetenschappelijk kun je aantonen dat het smaakpalet van bier veel breder is dan dat van wijn. De realiteit is evenwel dat voor de allermeeste mensen ‘bier’ synoniem is voor het pilsje dat je achteloos drinkt in het café. Of in de aanbieding, onder de werkelijke prijs, gekocht in de supermarkt. Er is voor ons geliefde gerstenat nog een wereld te winnen.
Voor die mensen die stellig van mening zijn dat bier gemaakt is om gedachteloos weg te klokken, is het op hun beurt allicht net zo schokkend. Dat bier een ambachtelijk product is met ongekende culinaire mogelijkheden. Voor wie het bewustzijn dat bier gastronomische kwaliteiten heeft te ver gaat: je kunt nu nog weg. Klik hier.
Goed, jij bent er nog: leuk! Laten we dan eens op ontdekking gaan in de wereld van smaak, koken, eten, genieten en bier. Want doordat je bier combineert met gerechten zit je op het spoor om van het bier dat je graag drinkt, nog meer te genieten.
Inhoud
Wat kun je verwachten van dit artikel? Ik vertel je dadelijk eerst meer over waarom het de moeite waard is om bier te combineren met eten. Vervolgens neem ik je mee in de basisbeginselen van combinaties maken van bier en smaak: iets met kleur en smaakintensiteit. Daarna gaan we kort even kijken bij kooktechniek: waar je op moet letten als je bier verwerkt in gerechten en wat er daarbij met de alcohol gebeurt. Concrete tips voor foodpairings met bier ontbreken in dit artikel niet: op het niveau van voor-, hoofd- en nagerechten. En als afsluiter deel ik je nog mijn ‘insider tips’ voor restaurants waar ze bier combineren met gerechten op gastronomisch niveau.
Er zijn goede redenen om gerechten te combineren met bier
Bier en gerechten: smaken combineren
Foodpairings: inspiratie uit België en Nederland
Daarom combineer je gerechten met bier
Er zijn een aantal goede argumenten voor bier als culinaire begeleider bij een diner. Zo kent bier meer smaakvariaties dan wijn. Je vindt in bier smaken die in wijn ontbreken. De reden daarvan is dat bier tijdens het maken wordt verhit. Dat levert smaken op die bij een koude persing van vruchten niet kunnen ontstaan.
Bovendien kan een brouwer gebruik maken van allerlei vruchten, kruiden en specerijen om een bier een specifiek karakter mee te geven: in tegenstelling tot een wijnmaker. Je kunt kiezen voor combinaties van gerechten met bier omdat het culinair en cultureel goed past. Tenslotte heeft bier koolzuur, wat lang niet bij alle wijnen het geval is. Al deze redenen zorgen ervoor dat bier een interessante begeleider is van met zorg bereide gerechten. Met verrassende mogelijkheden die te lang ondergewaardeerd zijn gebleven.
Het is bekend dat wijn bij bepaalde smaakcombinaties niet goed uit de verf komt. Denk bijvoorbeeld aan gerechten uit de Indonesische, Chinese of Indiase keuken met zijn vaak pittige gerechten waarin veel specerijen zijn verwerkt. Wijn komt daarbij wrang en hard over. Ook met zure gerechten heeft wijn moeite.
1400 smaakhaakjes
Als je het smaakgamma van bier wetenschappelijk analyseert en vergelijkt met wijn, blijkt het veel breder te zijn. Bij wijn tref je bij zo’n analyse grofweg 850 componenten aan waarmee je smaken kunt combineren. Maar wist je dat er bij bier dat maar liefst 1400 zijn? Voor vrijwel elk gerecht kun je dan ook wel een bijpassend bier vinden. Maar ook in die gevallen waar traditioneel wijn gedronken wordt, biedt bier een spannend en lekker alternatief.
Probeer eens een van deze combinaties:
- Witbier bij mosselen, sushi of een Indonesische rijsttafel
- Herfstbock bij gegrilde tonijn of chocoladetaart
- Russian Imperial Stout met blue stilton of bittere chocolade
Bier en smaak
Er zijn een paar basiseigenschappen van bier die goed combineren met bepaalde manieren van eten bereiden. Als je bier met gerechten wilt combineren, is de Maillard-reactie van grote invloed. Dat vraagt allicht om wat uitleg
De manier waarop je ingrediënten bereidt, heeft gevolgen voor de smaak. Dat geldt bij etenswaren net als bij mout voor bier. Een duidelijk voorbeeld is wanneer je groente of vlees bakt en er bruine randjes of korstjes ontstaan. Dit verschijnsel staat bekend als de Maillard-reactie.
Breed scala van geur en smaak
De Maillard-reactie is een complexe chemische reactie tussen aminozuren (eiwitten) en reducerende suikers die optreedt bij verhitting van ingrediënten van gerechten. Deze reactie resulteert in de vorming van een breed scala aan smaakvolle en aromatische verbindingen, die verantwoordelijk zijn voor de karakteristieke kleur, geur en smaak van gebakken, geroosterde en gekarameliseerde voedingsmiddelen. De Maillard-reactie speelt een cruciale rol in de culinaire wereld en draagt bij aan de smaak en textuur van vele gerechten.
Net zo goed als voedingsmiddelen bij verhitting in de pan, reageren ook graankorrels bij het vermouten en kunnen de suikers al beginnen te karamelliseren. Dat kan ook gebeuren als de brouwers mout verwarmt bij het maischen. Door een Maillard-reactie ontstaan bepaalde geuren en smaken in het bier. Die vind je niet terug in wijn.
Vuistregel
Daaruit resulteert een vuistregel voor het combineren van gerechten met bier. Bij bepaalde bereidingen vindt er niet of nauwelijks een Maillard-reactie plaats in de pan, wat milde smaken oplevert. Deze gerechten kun je het beste combineren met lichte, blonde bieren. Die zijn gebrouwen met mout die ook niet of nauwelijks een Maillard-reactie hebben ondergaan. Een voorbeeld is witbier bij gekookte mosselen.
Maar er zijn ook bereidingen waarbij er een meer uitgesproken Maillard-reactie plaats vindt. Daarbij passen over het algemeen donkere bieren. Hierin verwerkte de brouwer mout die een sterkere Maillard-reactie onderging. In de smaak van bepaalde meestal donkere biertypen speelt gekaramelliseerde mout immers een belangrijke rol. Die bieren kun je uitstekend combineren met gebakken of geroosterd vlees. De smaken maken een mooie verbinding tussen het bier en het gerecht.
Koken met bier
Bier is niet alleen geschikt om van te genieten door het te drinken. Het is ook een lekkere smaakmaker om mee te koken. Daarbij is de inzetbaarheid niet alleen beperkt tot robuuste stoofschotels. Zo kent bier ook delicate smaken die tot hun recht komen in een dessert om maar wat te noemen.
Evenwichtige dosering
Als je wilt gaan koken met bier, neem dan het advies ter harte dat ik ooit kreeg van de onvolprezen Han Hidalgo. Hij is een ware pionier op het gebied van foodpairings met bier en onder meer de geestelijke vader van de site Biercuisine. Van hem leerde ik: het beste resultaat krijg je door een evenwichtige dosering van het bier in een gerecht. Voeg het bier stapsgewijs toe: zo zorg je dat het bier de basis vormt van rijke smaken en toch een subtiel accent blijft geven. Dat geldt vooral als je stooft met bier.
Staat er in het recept dat je een flesje bier bij de bereiding moet toevoegen? Doe dan de helft ervan bij het begin van de kooktijd in de pan. De rest voeg je toe 15 minuten voordat het gerecht volgens het recept klaar is. Als je te veel bier in een keer toevoegt, kan een gerecht te bitter gaan smaken. Laat je bier in stoofgerechten lang meekoken, gebruik dan een bier met een lage bitterheid: een Belgisch dubbel of een Belgisch zwaar donker zijn heel geschikt.
Bitterheid balanceren bij het stoven lukt ook door bepaalde ingrediënten toe te voegen. Denk aan groenten met van nature een zoete smaak: ui, wortel, prei, (bleek)selderij, rode paprika of pastinaak. Of gedroogde vruchten zoals rozijnen, pruimen, abrikozen of vijgen. Mocht je stoverij onverhoopt toch wat aan de bittere kant zijn geworden: room biedt balans. Of anders het gerecht binden met maïzena, aardappelmeel of een andere allesbinder.
Koken met bier: verdampt de alcohol?
Veel mensen denken dat alle alcohol verdwijnt uit bier wanneer je het gebruikt om mee te koken. Dat is gedeeltelijk waar. Een bierfabel die wat extra toelichting behoeft.
Alcohol verdampt sneller dan water: op een temperatuur van 78°C. De hoeveelheid alcohol die achterblijft bij het koken is afhankelijk van op welke manier en hoe lang je alcohol verhit. Ook de diameter van de pan speelt een rol, technisch gesproken.
Als je bier toevoegt aan een warm gerecht maar dit niet nog kookt, blijft 85% van de alcohol in het bier behouden. Als je flambeert met bier, houd je 75% alcohol over. Bier wordt vaak gebruikt om mee te stoven. Bij die bereiding is na 15 minuten nog 40% van de alcohol in het bier over. Na tweeënhalf uur vind je nog 5% terug. Een gerecht koken met bier gedurende 25 minuten zonder dat je roert, zorgt ervoor dat 45% van de alcohol van het bier bewaard blijft.
Als je bier bevriest, blijft het alcoholpercentage verder onaangetast. Stel: je maakt een granita op basis van kriekbier voor bij het dessert. Wie van je toetje eet, krijgt de volledige alcohol binnen van dit bier. Doorgaans 4 – tot 6%. Iets om mee rekening te houden als je bedenkt wie er allemaal komen eten.
Basissmaken
Zoet
De zoete smaak in een bier komt van moutsuikers die niet vergist zijn. Je hebt biertypen die vrijwel geen restsuikers meer hebben, zoals oude geuze of saison. Er zijn ook bieren met veel restsuikers. Die zijn soms bijna stroperig van karakter, zoals quadrupels of Doppelbock.
Zout
Deze basissmaak komt weinig voor in bier. Mocht hij een rol spelen dan is het afkomstig van mineralen in het brouwwater.
Bitter
In bier is bitterheid meestal afkomstig van de hop en soms uit mout. Moutbitterheid komt van intensief geroosterde moutsoorten.
Umami
Deze smaak is een vrij nieuw begrip, in de smaakleer maar ook in de bierwereld. Het komt uit het Japans, waar het zoveel als ‘hartig’ betekent. Umami-smaken kunnen in bier afkomstig zijn uit de gist of de mout. Ze worden gevormd door afbraak van eiwitten bij verhitting of veroudering. Umami kom je tegen in sommige donkere bieren zoals porters en stouts.
Zuur
De zure smaken die bier eigen zijn, kunnen een verschillende oorsprong hebben. Dikwijls is het een gevolg van de manier waarop het bier is vergist. Deze zure smaken kunnen verschillende karakters hebben: mild yoghurt-achtig, wat meer wrang azijnzuur, tot een beetje dierlijk bij wilde gisten (Brettanomyces).
Een zure smaak kan ook voortkomen uit grondstoffen. Tarwe geeft een fris rinse zurigheid. Bier met vruchten kennen ook zure smaaktonen. Niettemin is bier veel minder zuur dan wijn. Dat speelt een grote rol bij culinaire mogelijkheden.
Koolzuur
Naast het zuur van de soort die je mond laat samentrekken als het teveel wordt, kent bier van nature nog een andere soort zuur. Dat is koolzuur, een natuurlijk product van de omzetting van suikers door de gist. De bubbeltjes in bier smaken niet zuur. Maar ze zijn wel degelijk van invloed op de smaak van een bier. Je zou kunnen zeggen dat die bubbeltjes een opruimende werking hebben in de mond. Koolzuur snijdt als het ware door het vettige van bepaalde etenswaren heen. Vandaar ok dat bier zo goed samengaat met vettig eten. Kaas, gefrituurde vis of gebarbecued vlees zijn goede voorbeelden.
Bier als aperitief
Voor je aan tafel gaat nog gezellig samen een goed glas drinken om de eetlust op te wekken. Traditioneel kiezen mensen voor een glaasje port, droge sherry of een glaasje ‘bubbels’. Maar waarom niet eens kiezen voor bier?
Een aantal biertypen zijn een uitstekend alternatief als aperitief. De functie ervan is om de eetlust op te wekken. Daardoor moeten ze niet te zwaar op de maag liggen. Let er daarom op dat je kiest voor een bier dat niet te vullend is: met niet te veel restsuikers, koolzuur of alcohol. Ook doen bieren het goed als aperitief wanneer ze voldoende bitter en/of zurig hebben in hun smaak voor een reinigend effect van de mond. Een nadrukkelijke afdronk zit eventueel de delicate smaken van een voorgerecht in de weg.
Je hoeft voor het aperitief niet per persoon een heel flesje te serveren. Verdeel een flesje bier over twee of drie wijnglazen om alvast te proosten op een gezellige avond.
Tips voor bier als lekker aperitief
Deze biertypen worden van harte aanbevolen als eetlustopwekkend drankje voor het eten:
Pilsener Urtyp | Kölsch | Altbier | Bitter blond | Bière Brut/Bière de Champagne | Saison | Vlaams Oud Rood | Oude Geuze
Foodpairing met bier
Bier en gerechten: smaken combineren
Je weet nu het een en ander over de basissmaken die je tegenkomt in bier. Daarnaast heb je een aantal goede argumenten kunnen lezen waarom het de moeite waard is te kiezen voor bier bij een lekker gerecht. Laten we nu eens kijken hoe het in zijn werk gaat, smaken combineren met bier en eten.
Harmonie of contrast
Je kunt combinaties zoeken op twee manieren: via harmonie of contrast. Bij het combineren is het belangrijk om te letten op de manier waarop een gerecht is klaargemaakt. Een ander belangrijk punt is of een gerecht veel smaak dankt aan een saus.
Let op de smaakintensiteit
Voor een succesvolle combinatie van bier met een gerecht verdient het aanbeveling om te letten op de intensiteit. Een gerecht met delicate smaken gaat slecht samen met een heel intens bier. Die intensiteit komt door het alcoholgehalte, moutigheid, bitterheid, of het kruidig/fruitig ruikt en/of smaakt. Een gerecht met vis gaat bijvoorbeeld niet goed samen met een quadrupel.
De hopbitterheid, geroosterde smaken, alcohol en koolzuur in bier geven balans aan zoete smaken, umami en vet in gerechten. Zoet en moutigheid brengen evenwicht aan pittige en zure gerechten. Terwijl hopbitterheid juist de smaak van pittig hete gerechten versterkt.
Hoofdgerechten
Het combineren van bier met gerechten lijkt misschien ingewikkeld. Daarom zijn een paar tips concrete tips handig om je op weg te helpen. Ook bij foodpairings met bier geldt: oefening baart kunst. Soms werkt een idee ook niet, maar dan is het natuurlijk onhandig als je dat uitgerekend uitprobeert als er gasten komen.
Vis, zeevruchten, schaaldieren
Bij visgerechten of bijvoorbeeld mosselen passen lichte bieren zoals wit of Weizen, of een Belgisch blond. Pilsener doet het bij gefrituurde vis heel goed. Vettere vissoorten (zalm of makreel) hebben een steviger bier nodig. Hierbij zijn een saison of een tripel aan te bevelen. Gerookte vis en Rauchbier gaan goed samen. Oesters en stout zijn een klassieke combinatie.
Vlees en gevogelte
Krachtige, vettige smaken van geroosterd of gebarbecued vlees gaan traditioneel goed samen met bier. Hiervoor lenen zich bieren die gemaakt zijn met donkerdere moutsoorten. Varkensvlees gaat goed samen met een moutig Duits bier, zoals een Münchener Helles, maar ook bijvoorbeeld Irish Red. Geroosterd rundvlees combineert goed met pale ale: probeer eens La Trappe Isid’or en bijvoorbeeld gebakken entrecote. Bij een hamburger van de grill komt een IPA goed tot zijn recht.
Moutige Duitse bieren zijn ook een goede begeleider van gebraden kip. Gans en kalkoen doen het goed met tripel. Bij eend is een Duits Doppelbock aan te bevelen.
Desserts
Verleidelijke chocolade, of misschien toch fris romig en fruitig: een mooi nagerecht is een liefdevol sluitstuk van ieder geslaagd diner. En ook voor het toetje geldt: er is altijd een bier te vinden dat uitstekend combineert en je dessert een extra dimensie geeft.
Cheesecake of kwarktaart
Desserts die je makkelijk zelf kunt maken: in grote punten, bereid in een ovenschaal voor kleine vierkantjes of als kleine cakejes in een muffinvorm. Houd de smaken lekker klassiek met vanillesuiker. Of maak een frisse topping van zomers fruit als frambozen, bramen en aardbeien. Combineer met bieren als Juicepunch (NEIPA, brouwerij Frontaal) of Polyamorie (sour, Oedipus Brewing).
Desserts met chocolade, karamel en noten
Ook een voluptueuze chocoladetaart of de romige verleiding van fudge met chocolade en amandelen gaan heel goed samen met bier. Een donker bier als Export Porter (Brouwerij Kees) werkt heel goed met dit soort nagerechten. Een spannend contrast geeft een donker bier met wilde gist zoals Gloed of Einder (Nevel Artisan Ales): het zorgt voor verfrissende smaakaccenten.
Chocolade-stout truffels
Een simpel nagerechtje, ook de gebruiken als friandise, maak je zelf. Smelt melkchocolade. Voeg een beetje room toe, een theelepeltje kaneel en een klein scheutje stout. Laten afkoelen als het een homogene massa is totdat je er balletjes van kunt rollen. Bestuiven met cacaopoeder en serveren. Drink hierbij een Imperial Stout, zoals Pikjongen (Bierbrouwerij De Magistraat).
Meer genieten: bier en kaas
Van oudsher is de combinatie van bier en kaas een hele traditionele en natuurlijke. Ooit werden ze naast elkaar op boerderijen geproduceerd. Voor beide zijn bij het ontstaan grasachtige gewassen onmisbaar. Je zou het bijna vergeten: maar de graanplanten voor de mout behoren ook tot de grassenfamilie. Zowel bier als kaas zijn producten die door vergisting ontstaan.
Daarnaast zijn er bepaalde smaakovereenkomsten. Om een voorbeeld te noemen: in veel bergkazen proef je nootachtige smaken die ook in veelgebruikte moutsoorten voorkomen. Bier laat zich gemakkelijker combineren met kaas dan wijn. Bij bier ontbreken bepaalde tannines en zuren die dikwijls botsen met de smaak van allerlei kazen. Het koolzuur werkt ten slotte reinigend op het vettige van kaas, zodat je smaakpapillen direct klaar zijn voor de volgende prikkels.
Tips voor lekkere combinaties van bier en kaas
Om je op weg te helpen hier een paar smakelijke combinaties met bieren en kazen die vrij makkelijk verkrijgbaar zijn:
Grolsch pilsener met La Vache Qui Rit | Hertog Jan Grand Prestige met hele oude brokkelkaas | Zundert 8 met belegen fenegriekkaas | Saison Dupont met camembert | Rochefort 10 met roquefort
Foodpairings met alcoholvrij bier
Gerechten combineren met bier levert mooie en lekkere proefbelevingen op. Daarbij maakt het vrijwel geen verschil of het gaat om ‘gewoon’ of alcoholvrij bier.
Algemeen kun je stellen dat het smakenpalet van non-alcoholic bier net zo breed is als bier met alcohol, maar minder diep. Ook voor een geslaagde smaakcombinatie van alcoholvrij bier met een gerecht geldt: beide moeten qua smaakintensiteit overeenkomst vinden.
Hoofdgerechten
Lichte voorgerechten of hoofdgerechten met vis of schaaldieren kun je combineren met een alcoholvrij Weizen, zoals dat van Weihenstephaner. Gerechten met gebakken of gebraden vlees gaan goed samen met een alcoholvrij amber of donker lagerbier, zoals Sam’s Brown Ale of Budels Malty Dark 0.0%. Voor vleesgerechten van de barbecue is Woodcutter van Big Drop Brewing een speciale aanbeveling.
Nagerechten
Ook voor nagerechten kun je mooie combinaties maken met alcoholvrije bieren. Desserts met chocolade met of zonder room, of koffie combineren goed met Svart Hvid van brouwerij Nøgne Ø. Voor toetjes met room en (rood) fruit kun je eens een combinatie proberen met kriekbier van 0,4% alcohol van de Belgische brouwerij Force Majeure.
Pairings met bier in de horeca
‘Voor veel restaurants is bier combineren met gerechten nieuw”, constateert biersommelier Gerard Molenaar in zijn artikel dat verscheen in horeca-vakblad Entree Magazine.
Tips om mooie foodpairings te ontdekken
Bier aan tafel: een inleiding in foodpairings met bier – tot slot van dit artikel deel ik nog een paar tips met je voor als je de culinaire mogelijkheden van bier met eten verder wilt ontdekken. Door je te laten inspireren aan tafel bij een goed restaurant, of door online recepten te ontdekken van de lekkerste combinaties van gerechten met bier.
Restaurants
Nederland
Den Haag | Rootz
Steenderen | Bronckhorster Proeflokaal
Utrecht | Taplokaal Gist
Rotterdam | Brewpub Reijngoud
Breda | Big Belly Bar
België
Alveringem | ’t Hof van Commerce
Antwerpen | Bier Central
Brussel | In ‘t Spinnekopke
Denderleeuw | De Heeren van Liederkercke
Sint Truiden | De Gebrande Winning
Foodblogs met een hart voor bier
Een persoonlijke noot tot slot
Door bier bewust en doordacht te combineren met gerechten geef je genieten van bier een nieuwe dimensie. Toch is dit artikel niet een pleidooi om nodeloos ingewikkeld te doen over genieten van bier. Soms is het verbluffend hoe simpel bier en spijs zich laten combineren. Wie daar heel goed in is, is chef en biersommelier Arvid Bergström in zijn handzame kookboekjes over bier met bijvoorbeeld kaas, aardappelen of barbecue. Want je blijkt ook heel goed bier te kunnen combineren met chips of lekkere kaasjes die in iedere supermarkt verkrijgbaar zijn.
Zoals je inmiddels zelf hebt ontdekt, gaan bier en eten prima samen. Al is het maar omdat het een slecht idee is als je wilt genieten van een glas bier, of willekeurig welke andere alcoholische versnapering, op een lege maag. Wat ik geen goede combinatie vind: bier en snobisme. Laten we in vredesnaam gewoon blijven doen over genieten van bier met iets lekkers te eten erbij. Het is geen gewijde kunst. Laat iedereen genieten op zijn of haar eigen manier. Dit artikel kun je dan ook eerst en vooral beschouwen als een uitnodiging om zelf op ontdekkingstocht te gaan. Want de beste combinaties van bier met iets te eten ontdek je nog altijd zelf.
Wat is jouw favoriete foodpairing met bier?
Deel je ontdekkingen in het commentaarveld onder dit artikel.
Leestips
Meer genieten van bier? Zet je zintuigen aan het werk en proef!
Bier en gezondheid: zo combineer je alcohol met een bewuste leefstijl.
Interessant smakelijk artikel. Zal er eens rekening mee houden met het combineren
Apfelstrudel doppelbock van Uiltje met appeltaart, ik was erg sceptisch maar geweldige combi