Ze onthullen een duister geheim voor je, de brouwers van STOKED! En als je fan bent van toegankelijk en smaakvol bier, dat makkelijk drinkt en bescheiden is in alcohol, dan moet je het zeker proeven. Deze creatie van de Noord-Hollandse brouwerij bewijst dat donker bier zeker niet per definitie zoet en zwaar is. Deze zomer kun je ermee kennis maken: een bier dat in Nederland volstrekt uniek is. Dark Lager: duister geheim voor zonnige herfstdagen van STOKED!
Dark Lager: duister geheim voor zonnige herfstdagen
Elke maand weer schuimt de Alliantie van Biertapperijen het hele land af om bierliefhebbers in hun cafés een bijzondere ontdekking te serveren. Deze zomer zijn ze vlakbij het Noordzeestrand uitgekomen, bij een bijzondere brouwerij: STOKED! Beer uit Bergen (Noord-Holland). Als handelsmerk hebben de mannen van de brouwerij in de buurt van Alkmaar hun liefde voor ondergistend bier: vriendschappelijk en van uitstekende kwaliteit, waarvan je er best nog wel eentje lust. Met hun uitverkiezing als ABT Brouwerij van de Maand gaan ze voor landelijke bekendheid. Deze mijlpaal zetten ze luister bij met een bijzonder bier: Dark Lager. Een bier dat in Nederland echt uniek is.
Inhoud
In dit artikel maak je kennis met een voor Nederland uniek bier: Dark Lager. Ook lees je kort het verhaal van de brouwerij die het heeft bedacht, STOKED! Natuurlijk kom je ook van alles aan de weet over Dark Lager: wat de brouwers heeft geïnspireerd en welke kleuren, geuren en smaken je in het glas kunt verwachten.
Dark Lager en andere donkere lagerbieren
STOKED! Beer: maak kennis met de brouwers
Interview met brouwer Dustin Paul
Dark Lager: proefnotitie en spijscombinaties
Dark Lager: een slok geschiedenis
De Duitse biercultuur heeft enkele duistere geheimen. Het geheim dat de mannen van STOKED! Beer nu voor je onthullen, vindt zijn oorsprong in München. Naar we kunnen aannemen is Dark Lager ontstaan als lokale versie van het Münchener Dunkel, met lokale grondstoffen. Vooral hop, gist en vooral de kenmerkende samenstelling van het brouwwater drukken hun stempel op wat aldus een geheel eigen bierstijl is geworden. Dit donkere lagerbier is met name in het noorden van Beieren bij brouwers populair, de streek je als liefhebber vast kent als Franken.
München was rond 1840 een echte Europese hotspot voor innovatie in brouwtechnologie. Voor die ontwikkeling was brouwer Gabriel Sedlmayr de aanjager. Hij had zich in Engeland laten inspireren tot een methode om van gerst brouwgraan te maken via indirecte verhitting. (Of is hier eerder sprake van een onbeschaamd staaltje industriële spionage?) Op deze manier kreeg je hele blonde mout zonder rooksmaak. Voordien was er alleen mout verhit met een vuurtje, meestal van beukenhout. Daardoor kreeg ieder bier iets rokerigs.
Helder en drinkbaar
Sedlmayr maakte met deze blonde mout bieren met ondergist, die als bijzondere eigenschap heeft dat ze op hele lage temperaturen werkt. De omzetting van suikers in alcohol en aroma duurt daardoor langer. Deze methode levert heldere, drinkbare en licht verteerbare bieren op. Dat maakte ze van meet af aan razend populair.
Met de technologie van indirecte verhitting kun je natuurlijk ook mout of een hogere temperatuur eesten. Dan krijgt je varianten die brouwers nu kennen als Munich, Carafa of Cara. Bieren die ze ermee brouwen, zijn even doordrinkbaar, fris en bescheiden in alcohol als blonde lagerbieren. Maar door de meer ‘duistere’ mouten krijgen ze een wat aardser karakter. Het ‘echte’ geheim van Dark Lager ligt evenwel in de kelder, waar ze ruim de tijd moeten krijgen om hun delicate geuren en smaken te ontwikkelen. Dat rijpingsproces noemen brouwers ‘lageren’. Wat natuurlijk net zo goed geld voor blonde ondergistende bieren. Hun naam ‘Lagerbier’ hebben ze niet voor niks gekregen.
Verdieping
Deze uiteenzetting gaat in zevenmijlslaarzen door een van de meest revolutionaire hoofdstukken van de biergeschiedenis. Ik kan me voorstellen dat je wat nadere uitleg wel interessant of prettig vindt. Als je wilt weten hoe met vermouting gerst geschikt wordt gemaakt om mee te brouwen, kijk dan hier. Het uitgebreide verhaal van de brouwrevolutie van Spaten-brouwer Gabriel Sedlmayr (en zijn kompaan uit Wenen Anton Dreher) lees je in dit artikel. En tot slot: verdieping van wat water voor betekenis heeft voor brouwen en bier leg ik hier aan je uit.
Het karakter van Dark Lager
Een German-style dark lager is een rijk, donker ondergistend bier geïnspireerd op de Duitse brouwtraditie. In de aroma’s en smaken is een belangrijke rol weggelegd voor mout, met in minder of meer mate een geroosterd karakter. De mout geeft geur- en smaakprofiel waar het een en ander in te ontdekken valt. Daarnaast geeft een Dark Lager qua geur en smaak ook ruimte aan nobele hopvariëteiten. De gist zorgt voor een zuiver en vriendschappelijk bier dat makkelijk drinkt. Daarvoor zorgt ook het de samenstelling van het brouwwater. In zijn toegankelijkheid heeft het niettemin wel degelijk diepgang, zonder dat het een ‘zwaar intellectueel’ bier wordt.
Familie van Münchener Dunkel en Schwarzbier
Wat kleur, geur en smaak betreft heeft Dark Lager verwantschap met de Duitse bierstijlen Münchener Dunkel en Schwarzbier. De grote gemene deler is dat het alle drie bieren zijn van lage gisting: ‘ouderwetse’ lagerbieren, in de positieve zin van het woord. Overeenkomst is er ook in alcoholpercentage: de drie bierstijlen bewegen tussen de 4,5 en 5,5% ABV.
Maar wezenlijke verschillen zijn er ook.
Door de specifieke samenstelling van het water dat brouwers in München gebruiken, worden in het Münchener Dunkel diepe, rijke, afgeronde moutsmaken benadrukt. Dat zorgt voor geur- en smaaktoetsen die herinneren aan karamel en licht geroosterd bruin brood. Het brouwwater dempt bovendien de bitterheid uit de hop. In München was het Dunkel tot ver in de twintigste eeuw het meest gedronken bier van de stad. In de Nederlandse bierwereld moet je het met een lantaarntje zoeken.
Ontdekt door Nederlandse brouwers
Het Schwarzbier daarentegen begint door brouwers in Nederland steeds een beetje meer ontdekt te worden. Allicht gaat daaraan bijdragen dat de stijlvariant van de Gooische Bierbrouwerij het predicaat Beste Bier van Nederland 2023 verdiende.
Schwarzbier komt oorspronkelijk uit Midden-Duitsland: het zuidwestelijk deel van de voormalige DDR. In dit bier vind je mild geroosterde mouttoetsen en bescheiden bitterheid van de hop. In vergelijking tot Münchener Dunkel, maar ook Dark Lager maakt Schwarzbier qua mondgevoel een iets slankere indruk met meer droogheid. Ten opzichte van Dark Lager kent Schwarzbier bescheidener indrukken van mout en hop.
Maak kennis met de brouwers
STOKED! Jongensdroom wordt waarheid
Deze brouwerij uit het Noord-Hollandse Bergen timmert sinds 2021 stevig aan de weg. STOKED! is het verhaal van vier jeugdvrienden die hun eigen jongensdroom realiseren: mooie bieren brouwen die je graag samen drinkt. Zon, strand en bruisende golven: hun naam ontlenen ze aan de surfcultuur. Stoked betekent in die scène ‘gek van’.
De bieren van STOKED! worden bedacht en ontwikkeld door brouwer Dustin Paul in het eigen brouwlab. In het dagelijkse leven is hij piloot bij een luchtvaartmaatschappij. Zijn inspiratie haalt hij uit de traditie van het Zuid-Duitse lagerbier. Als brouwer is hij een fanatiek autodidact die hoge eisen stelt aan zichzelf en de bieren die STOKED! liefhebbers serveert. In grote oplage brouwt STOKED! bieren bij Huttenkloas in het Overijsselse Albergen.
De mannen van STOKED! zijn dus ambitieus. En hun bieren vinden absoluut weerklank. Het »Unfiltered Lager« van de brouwers uit Bergen verdiende in 2021 goud bij de European Beer Challenge in Londen. Eveneens een gouden plak ontving STOKED! Beer voor hun laag alcoholische »Hibiscus Radler« bij de Dutch Beer Challenge 2022. En deze zomer is er dus het spiksplinternieuwe Dark Lager: een bier dat zijn weerga niet kent in Nederland. Vooralsnog exclusief voor gasten aan de toog van de ABT-cafés.
Lees het uitgebreide verhaal van STOKED! Beer >>
Bieren van STOKED! bestellen kan hier >>
Dustin Paul, brouwer van STOKED! Bier
‘Ons Dark Lager heeft mooie aroma’s en is tegelijkertijd fris en mooi in balans’
Wat inspireerde jullie om een Dark Lager te brouwen?
“Net als bij de meeste van onze andere bieren komt ook hier de inspiratie uit Duitsland. In principe is een donker lagerbier een bekende biersoort in Duitsland, die je regelmatig op de bierkaart ziet. De complexiteit van Dark Lager ligt in de verhoudingen van de verschillende mouten, maar ook aroma- en bitterhop. Er blijft voor mij als brouwer genoeg ruimte over om er mijn persoonlijke ‘swing’ aan te geven. Dat maakt het brouwen van een Dark Lager leuk.”
Waarom een Dark Lager en geen Schwarzbier of Münchener Dunkel?
“Onze persoonlijke voorkeur voor Dark Lager gaat uit naar een wat zoeter bier met tonen van karamel en geroosterde mouten. Voor balans en pit zorgen in het recept van dit bier mooie hopvariëteiten. Al onze bieren zijn toegankelijk en makkelijk doordrinkbaar. We willen graag dat je van ons bier nog een tweede wilt drinken.”
Wat is volgens jou het verschil tussen die stijlen? Waar merken bierliefhebbers dat aan in hun glas?
“Een Lager is donkerder, voller en meer ‘karamellig’ dan Münchener Dunkel en heeft meer restsuikers. Hij is minder geroosterd en minder droog dan een Schwarzbier. Onze Dark Lager heeft daarnaast ook tonen van biscuit en een mooie body: verfrissend en mooi in balans. Qua zoetheid zit ons Dark Lager precies in tussen Münchener Dunkel en Schwarzbier. Dunkel is moutig, vloeibaar brood, zonder roast. Schwarzbier heeft wat meer uitgesproken geroosterde smaken. Traditionele nobele hoppen Hallertau Mittelfrüh en Tettnanger geven in ons donkere lagerbier een pittig bittertje en bloemachtige, kruidige geuren.
“In de mond voelt ons bier wat slanker dan een Munich Dunkel, het is daardoor prettiger om het te drinken. Heel veel smaak, maar met zo’n 4,5% bescheiden in alcohol. Niet onbelangrijk voor een bier dat we liefhebbers in juli presenteren, minder in de zomer. We hebben vertrouwen dat bierliefhebbers echt verrast gaan worden door het doordrinkbare frisse karakter van ons Dark Lager.”
Waar moet je als brouwer op letten als je een kwalitatief goed Dark Lager wilt maken?
“Wat ons betreft dus de body en de balans van de chocoladebitter. Verder vinden wij aroma ook altijd super belangrijk, vandaar dat we ook weer met twee van onze favoriete nobelhoppen hebben gewerkt.
“Kritisch zijn we ook op de kleur. Dankzij de traditionele Munich-mout krijgt onze Dark Lager zijn prachtige donkere, kastanjebruine kleur. Verder moet hij natuurlijk mooi in balans zijn. Ook dit bier hebben we weer extra lang laten ‘lageren’, om alle aroma’s en smaken goed tot ontwikkeling te laten komen . Daardoor is ons nieuwe bier vol van smaak met tonen van biscuit en iets chocola. Het heeft een licht bittere afdronk, maar tegelijkertijd fijne doordrinkbaarheid. Wat ons betreft wel, maar proeven is geloven.
Het Schwarzbier van de Gooische Bierbrouwerij is uitgeroepen tot Beste Bier van Nederland. Donkere lagerbieren beginnen dus bekender en meer populair te worden. Kun je voorbeelden noemen van andere brouwerijen in Nederland die Dark Lager op de markt brengen? Of is dit bier echt uniek?
“Wij zijn het nog niet echt tegengekomen.”
Komt dit bier ook in jullie core range?
“Wat ons betreft wel, maar we zijn natuurlijk ook heel nieuwsgierig naar alle reacties van de bierliefhebbers van de ABT-cafés. Een heel mooi publiek om ons Dark Lager als eerste mee bekend te maken.”
Proefnotitie
Kijken
Optisch maakt het nieuwe Dark Lager van STOKED! Beer in elk geval een puike indruk. Bekroond met een royale mousse-achtig, crèmekleurig schuimkraag, die mooi lang aanhoudt. In het glas is het bier helder en gedistingeerd rood-bruin. Werkelijk schitterend om te zien.
Ruiken
Dark Lager is een eerlijk bier. In de geur kun je onmiskenbaar herkennen welk basisingrediënt onmisbaar is: mout. Dat uit zich in aardse, kruidige, verse aroma’s die neigen naar iets nootachtigs. Er wiegt ook subtiel iets van karamel en koffie mee.
Proeven
In de smaak van dit bier is de basis moutzoet, afgehecht met een bittertje. Indrukken van verse bruine broodkorst kom ik tegen, iets karamel. Daar kruipen smaakindrukken van donker bessenfruit tegenaan. De moutsamenstelling zorgt ook voor tonen van umami en ik herken zelfs iets muskusachtigs. Mooi dat er zulke diverse smaken vallen te ontdekken in zo’n licht bier. Al is het een kwestie van ‘goed luisteren’: je kunt niet verwachten van een lagerbier dat het er duimendik bovenop ligt.
Mondgevoel en afdronk
STOKED! brengt dit Dark Lager in de zomer. Dat kan prima, want het bier brengt een ontspannen frisheid. Maar feitelijk is dit een bier voor alle seizoenen. Het mondgevoel is licht, op een prettige manier droog. Dat maakt het uitstekend doordrinkbaar, zeker ook met een alcoholpercentage van nog geen 5%. De afdronk is mild bitter, geen bier dat nog tijden bij je blijft. Dat betekent zeker niet dat het karakterloos is, maar aangenaam gezelschap. Een bier waar je best nog een tweede van lust.
Spijscombinaties
Dark Lager van STOKED! laat zich op verschillende manieren combineren met grote en kleine gerechten. Bijvoorbeeld met iets heel simpels: een bruine boterham met kaas. Daarnaast zijn er mogelijkheden met de usual suspects zoals charcuterie of stoofgerechten. Maar ook teriyaki, houtovenpizza, burgers of geroosterde groenten lenen zich voor combineren met dit bier. Bij het proeven moest ik ook aan verse, nazomerse bospaddenstoelen denken: porcini of cantharellen.
Brouwerij van de Maand
Je bent nu natuurlijk razend nieuwsgierig naar het Dark Lager van STOKED! Beer. Het is de hele maand juli op tap bij geselecteerde cafés aangesloten bij de Alliantie van Biertapperijen (ABT). Zoek een ABT-café bij jou in de buurt.
Nieuwsgierig naar leestips? Kijk nog even onder deze foto…
Leestips
In de geschiedenis van het lagerbier gist het van de fascinerende verhalen: ga op ontdekkingsreis in bijna twee honderd jaar historie.
Vijf dingen die je nog niet wist over lagerbier uit Tsjechië.
Een gedachte over “Dark Lager: duister geheim voor zonnige herfstdagen”