Zorgwekkend perspectief voor onafhankelijke brouwers

Als liefhebber van ambachtelijk gebrouwen bier zou je wensen dat het iedere onafhankelijke in Nederland die iets in zijn mars heeft, voor de wind gaat. Zo op het oog is dat ook het geval. Met de covid-gerelateerde horecasluiting als een steeds verder verblekende herinnering hebben we ‘schade’ in te halen. De horeca plukte er de vruchten van en aldus ook grote maar ook kleinere brouwers. Maar het loont de moeite om eens verder te kijken. En als je dat doet, ontdek je dat het zeker niet alles goud is wat er blinkt. In dit artikel gunt CRAFT-voorzitter Jos Oostendorp je een blik achter de schermen bij kleinere, lokale brouwerijen in Nederland. Zijn inzicht maakt duidelijk: het perspectief voor onafhankelijke brouwers is zorgwekkend.

Zorgwekkend perspectief voor onafhankelijke brouwers

Fields of gold? Of naken er ook donkere wolken aan de horizon. Wie kijkt in het café en de slijter, en in zekere mate in de supermarkten, ontdekt dat bier van lokale producenten meer en meer mainstream wordt. Daarnaast valt op dat na de opheffing van de laatste corona-gerelateerde sluiting van de horeca de terrassen en de kroegen vol zitten. Het aantal brouwerijen dat zichzelf in het handelsregister heeft geregistreerd, is in Nederland nog steeds onvoorstelbaar groot. Op dit ogenblik bedraagt het volgens de telling van de Stichting Erfgoed Nederlandse Biercultuur 952. Daarbij springt in het ook dat dit aantal ten opzichte van de afgelopen zomer met tien bedrijven is afgekalfd. Is de groei definitief voorbij?

Zorgwekkend perspectief voor onafhankelijke brouwers | Op de markt van brouwgranen zoals gerst stijgen de prijzen nog steeds. (© foto Ilse van den Bosch)

Een succesvolle lokale brouwerij

Bij dit indrukwekkende aantal spreekt voor zich dat onafhankelijk gebrouwen bier aan de liefhebber brengen, geen vanzelfsprekendheid is. Voor de pandemie was distributie voor lokale brouwers al een bottleneck. Meer dan ooit is het van belang om bier te brouwen van onbesproken kwaliteit. Bier dat liefhebbers graag drinken, maar ook een stressvrij product voor ondernemers die het moeten verkopen in de winkel, maar vooral ook in de horeca. Je bier verkocht krijgen gaat beter als je een steeds grotere schare liefhebbers verzamelt rond je brouwerij, je bier, je merk. Dat kun je doen door een aansprekend verhaal te vertellen en initiatieven neemt om het leven mensen in de omgeving van je brouwerij leuker en misschien ook wel beter te maken. Een succesvolle brouwerij anno 2022 speelt een betekenisvolle rol in haar omgeving. Gelukkig is dat iets dat steeds meer brouwers begrijpen.

Met veel creativiteit en enthousiasme hebben onafhankelijke brouwers in de buurten, steden en dorpen zich door de pandemie gemanoeuvreerd. Maar amper hadden ze zich ontworsteld aan de gevolgen van de coronamaatregelen voor het dagelijkse leven, doemde de volgende crisis al op. Eentje die misschien nog wel veel meer stuurmanskunst vereist – en fortuin. Van een sociale crisis (corona) zijn we in een financiële crisis belandt, geprovoceerd door het onzalige idee van de Russische machtselite om Oekraïne binnen te vallen. De gevolgen daarvan merken we op een plek bijzonder goed: in onze portemonnee. Zoals de minister-president het verwoordde: “We worden allemaal een beetje armer.”

Amalgaam van  ongunstige ontwikkelingen

Als er een sector is in het Nederlandse midden- en kleinbedrijf die gevolgen ondervindt van het amalgaam van ongunstige ontwikkeling die nu zijn stempel drukt, dan is dat het brouwerijwezen wel. Energiecrisis + klimaatcrisis + inflatie = een fatale cocktail die de markt voor brouwers nadelig beïnvloedt. Waarbij je jezelf kunt afvragen, in hoeverre hier sprake is van ‘normaal’ ondernemersrisico als brouwer. Want hoe goed je je ambacht ook onder de knie hebt én prima ondernemersvaardigheden aan de dag legt: de ingrediënten van voornoemde cocktail zijn niet van dien aard dat je er als individuele brouwer noch als beroepsvereniging invloed op hebt. Je zou mogen verwachten dat de overheid in Nederland in dit ruwe klimaat brouwerijen helpt, net als alle andere midden- en kleinbedrijven die hulp verdienen.

Gezelligheid en gul schuimend bier dus in de cafés en op de terrassen, en bij de liefhebber thuis. Maar wie verder kijkt, kan het niet ontkennen: het toekomstperspectief voor onafhankelijke Nederlandse brouwers is minder rooskleurig dan je wellicht geneigd bent te denken. Om een realistisch beeld te schetsen kwam branchevereniging CRAFT in de derde week van september met een statement. Kiezen voor juist dat moment was niet voor niks: op de dag waarop de Algemene Beschouwingen begonnen. Inmiddels is die jaarlijkse reflectie van de Tweede Kamer op de rijksbegroting voor het komende jaar gepasseerd. Zijn de brouwers een beetje gerustgesteld wat betreft ondersteuning die ze van de overheid kunnen verwachten? Ik legde die vraag voor aan Jos Oostendorp, voorzitter van CRAFT. Hij vertolkt de tendens die leeft onder zijn leden kernachtig. Vanuit Den Haag kunnen onafhankelijke brouwers voornamelijk een ding verwachten: gebakken lucht.


CRAFT-voorzitter Jos Oostendorp geeft toelichting op situatie onafhankelijke brouwers

‘Het voelt als een zwaard van Damocles’

“Voor Prinsjesdag leefde bij veel ondernemers in het MKB de vraag: komt het kabinet met ondersteunende maatregelen? Niet alleen bij ons brouwers natuurlijk, maar ook bij bakkers, slagers en al die andere bedrijfstakken waarvoor de recente ontwikkelingen problematisch effect hebben. Voor brouwers heeft dat niet alleen te maken met de stijgende prijzen van energie en grondstoffen, zoals graan. Op alle aspecten die onze kostprijs bepalen, zijn er prijsverhogingen. Flessen en blikken bijvoorbeeld, waarvan het meestal ook nog eens lastig is om eraan te komen op het moment.

CRAFT-voorzitter Jos Oostendorp schetst een zorgwekkend perspectief voor onafhankelijke brouwers
Zorgwekkend perspectief voor onafhankelijke brouwers | CRAFT-voorzitter Jos Oostendorp.

“Onze leden zijn over het algemeen goed uit de coronacrisis gekomen. En we begonnen weer met enig optimisme naar de toekomst te kijken. Daar spreekt uithoudingsvermogen uit, daar ben ik trots op. Maar de meeste brouwers zitten op het moment in de overlevingsmodus. Er zijn nog geen ondernemingen omgevallen. Ik zeg met nadruk ‘nog’. Want wat er nu op ons afkomt, gaat brouwerijen echt de das om doen. De reserves zijn weg. Als ze er al waren, zijn de buffers op. De meeste onafhankelijke brouwerijen zijn natuurlijk hele jonge bedrijven met veel enthousiasme maar weinig vet op de botten.

Is dit nog billijk ondernemersrisico?

“We moeten ook niet vergeten dat veel brouwerijen nu volop worden geconfronteerd met de erfenis van de corona-crisis: ze moeten steunmaatregelen terugbetalen. Dat komt bovenop de dagelijks toenemende kosten en leveringsproblemen van vooral mout maar ook verpakkingsmateriaal, etiketten, koolzuur en natuurlijk de extreem hard stijgende energieprijzen. Je kunt je afvragen of er hier sprake is van normale marktwerking en billijk ondernemersrisico.

‘Alles wat nodig is om bier te brouwen en op de markt de brengen, wordt duurder en duurder’

Jos Oostendorp, voorzitter van CRAFT

“Naast de lastige zaken die nu spelen, zitten er nog ontwikkelingen aan te komen die economische gevolgen gaan krijgen voor onafhankelijke Nederlandse brouwers. Dan gaat het in de eerste plaats om de invoering van statiegeld op blik. Op zichzelf vinden we het positief dat we blikjes als verpakking ook waarde toekennen. Voor iedere verandering geldt evenwel dat het van brouwers investeringen vraagt om de nieuwe regeling in hun bedrijf in te passen. En dan is er nog het voornemen van de overheid om de manier te veranderen waarop de accijns berekend worden die brouwerijen afdragen.

Onevenredige lastenverdeling

“Zo wordt het in elk geval in Den Haag gepresenteerd. Voor lichtere bieren zorgt die verandering voor verlaging. Maar voor zwaardere bieren zul je een verhoging zien. Voor brouwerijen die voornamelijk pils produceren,  pakt de verandering voordelig uit. Maar heel veel onafhankelijke brouwers hebben met name zwaardere bieren in het assortiment. Voor hen komt het plan neer op een accijnsverhoging. Definitief is deze wijziging nog niet. De Tweede Kamer heeft het ministerie van Financiën opdracht gegeven met een oplossing te komen voor deze onevenredige lastenverdeling. Daarom is de invoering vooralsnog uitgesteld tot 1 januari 2024. Dan gaat ook de verhoging in van de belasting op alcoholvrij en -arm bier in het kader van de ‘suikertaks’. Met onze liefde voor ons vak en al ons enthousiasme zijn we natuurlijk geen piepers. Maar voor ons CRAFT-brouwers voelt wat er vanuit Den Haag aan zit te komen als een zwaard van Damocles.”


Zoveel mogelijk onafhankelijke brouwerijen is geen doel op zich

Reikhalzend werd door onafhankelijk brouwend Nederland gekeken naar de uitkomst van de beraadslaging over de rijksbegroting voor komend jaar. Een voorstel van het kabinet over tegemoetkoming in de energiekosten leek een hoopgevende wending. Maar bij nadere bestudering van de betekenis ervan in de praktijk maakte optimisme plaats voor frustratie. Het kabinet presenteerde zijn voorstel als tegemoetkoming die energie-intensief MKB “meer ademruimte” geeft om de bedrijfsvoering meer toekomstbestendig te maken. Voor de CRAFT-brouwers voelt de handreiking meer als gebakken lucht. Een reden daarvoor is dat ze, als ze al in aanmerking komen, enig positief effect pas november 2023 zouden gaan merken. Aan dit laatste gegeven verandert allicht niks nu de regering de toegang voor de regeling heeft verruimd.

Waar is de menselijke maat?

Wat opvalt aan de manier waarop de rijksoverheid aankijkt tegen het MKB: tegen brouwers net als alle andere ondernemers in het midden- en kleinbedrijf. Dat gebeurt vooral op macro-economisch niveau. Dat dit soort bedrijven eventueel gedwongen te worden om te stoppen, wordt op de koop toegenomen. De impact valt wel mee. Het strookt met het beeld dat de overheid afgeeft: beleid zonder ruimte voor de menselijke maat. Multinationals zijn belangrijker dan burgers. De algemene teneur: als het huishoudboekje klopt, hebben we het goed gedaan.

samen (matig) bier drinken in het café: bron van gezondheid en welbevinden
Zorgwekkend perspectief voor onafhankelijke brouwers | Samen (met mate) bier drinken is goed voor welbevinden en leefbaarheid.

Dat brengt me bij een afsluitende vraag. Waarom verdienen onafhankelijk Nederlandse brouwers steun? Het is natuurlijk geen doel op zichzelf om veel lokale brouwerijen te hebben. Van een gigantische hoeveelheid ambachtelijk gebrouwen bier van slechte kwaliteit, gaat bij mij in ieder geval niet het hart harder kloppen. Maar wordt Nederland er niet leuker van als we een divers aanbod van kleinere brouwerijen hebben? Net zoals tal van allerlei andere takken van ambachtelijk bedrijvigheid, waar ondernemers trots zijn op de dingen die ze maken en de manier waarop ze die verkopen. Diversiteit of verschraling: worden we er blij van dat in alle winkelcentra in het land dezelfde winkels zijn? Of van dat je bij alle slijters en kroegen hetzelfde bier vindt?

Zorgen om leefbaarheid

Met hun diversiteit leveren MKB-bedrijven een wezenlijke bijdrage aan leefbaarheid: in de grote stad net zo hard als in het landelijk gebied. Misschien komt daarbij onafhankelijke brouwerijen nog wel een extra bijzondere rol toe: als bindmiddel. Dat is natuurlijk een troef van elke ondernemer in het MKB. Maar denk eens terug aan een jaar geleden. Toen alle horeca weer dicht moest om de pandemie in toom te houden. En je vast als liefhebber wel eens hebt gedacht: “Wat zou het fijn zijn om samen weer eens een glas bier te kunnen drinken in het café.”


Alcohol en nuance
Naar alcohol wordt niet zonder reden kritisch gekeken. Want aan alcohol kleven gezondheidsrisico’s, net als aan autorijden. Maar alcohol en bier bevorderen je welzijn. Lees de column hierover van de nieuwe voorzitter van PINT.


Leestips

Alcohol en gezondheid: wat je wilt weten over bier en verstandig genieten.

Een blik in het archief: op bezoek bij de BierTroubadour.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *