Als brouwer van Frontaal is Roel Buckens een echte expert op het terrein van barrel aged bier

Barrel aged: introductie in vatgerijpt bier

We leven in een tijd met grote interesse voor allerlei soorten bier. Van al die verschillende soorten lijkt er één een bijzondere populariteit te genieten: barrel aged (BA) bier. Oftewel bier dat voor zijn smaakontwikkeling een poos heeft mogen rijpen in een houten vat. Barrel aged bieren zijn schaars en vaak duur. Maar zijn die bieren ook per definitie hun prijs waard? Hoe onderscheid je een goed vatgerijpt bier van een middelmatig of zelfs slecht exemplaar? In dit artikel kom je de hoofdzaken te weten over barrel aged bier. Ook lees je wat enkele experts erover te vertellen hebben. Barrel aged: een introductie in de wereld van vatgerijpt bier.  

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier 

Bier met de afkorting BA in de naam laat bij menig liefhebbers de ogen glinsteren. Soms heb je de indruk dat dit soort bier al uitverkocht is voordat het goed en wel werd afgevuld. Vaak gaat het om bieren die voor brouwers kostbaar zijn om te maken. Daarnaast gaat er ook nog eens veel tijd voorbij voordat ze hun investering daadwerkelijk te gelde kunnen maken. Veel barrel aged bieren gaan voor behoorlijke prijzen van de hand. Met mijn artikel wil ik je inzicht geven in de manier waarop vatgerijpt bier tot stand komt. En waar je op moet letten als je barrel aged bieren zoekt die echt de moeite waard zijn. 

Over dit blogartikel 

Barrel aged: een introductie in de wereld van vatgerijpt bier – dit blogartikel bestaat uit twee onderdelen. In het eerste lees je achtergronden over het wat, hoe en waarom van barrel aged bier. Vervolgens lees je wat experts uit de praktijk te vertellen hebben over hun ervaringen met vatrijping en bier: vatenhandelaar Mick O’Driscoll, bierkeurmeester Derek Walsh en brouwer Roel Buckens. Ze delen daarbij ook tips voor barrel aged bieren die wat hun betreft de moeite waard zijn.   


Alles wat je wilt weten over barrel aged bier 

Over vatgerijpt bier valt heel wat te vertellen. Van wetenswaardigheden vanuit de geschiedenis van het brouwersambacht tot de manier waarop brouwerijen barrel aging in de praktijk aanpakken. De belangrijkste achtergronden over barrel aged bier vind je opgedeeld in de volgende paragrafen: 

Wat is barrel aging? 

Een korte historie van vaten en vatrijping 

Is ieder bier geschikt voor barrel aging? 

Is ieder vat geschikt voor barrel aging?

Hoe gaat barrel aging in zijn werk? 

Finishing touch: opslag en afvullen 


Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Barrel aged bier dat ligt te rijpen bij brouwerij Hertog Jan in Arcen.

Wat is barrel aging? 

Allereerst: barrel aging of vatrijping heeft niet te maken met de manier waarop een bier gebrouwen is. Het gaat om bestaande bieren die door een brouwer worden afgevuld in een houten vat. Het bier krijgt daarin gelegenheid om zijn smaak te ontwikkelen. Die gaat een symbiose aan met de smaak van het vat. Daarbij zijn er twee smaakmakers van invloed: het hout waarvan het vat is gemaakt, en de drank die in het vat heeft gezeten voordat het op de brouwerij kwam. 

Een kwestie van geduld 

Daar laat een brouwerij gerust een paar maanden overheen gaan. Om een voorbeeld te noemen: Hertog Jan neemt voor zijn inmiddels traditionele vatgerijpte versie van Grand Prestige doorgaans een maand of zeven de tijd. Maar verderop in het artikel lees je dat er ook kenners zijn die stellen dat je bier ook té lang kunt laten rijpen in een houten vat. En dat een rijpingsperiode van een paar weken veel betere resultaten geeft. 

Wat is barrel aging niet? 

Deze manier van vatrijping is niet hetzelfde als de traditie uit België van de foederbieren. Dit zijn biertypen waarvan het bier wordt overgebracht naar enorme houten vaten van eikenhout. Ze ondergaan geheel of gedeeltelijk hun vergisting in deze zogenaamde foeders door de organismen die in de brouwerij en het hout voorkomen. Voorbeelden daarvan zijn Vlaams Oud Bruin (Liefmans Goudenband) en Oud Rood (Duchesse de Bourgogne of Rodenbach Grand Cru). 

Om nog een mogelijke spraakverwarring te voorkomen: barrel aging/vatrijping is ook niet hetzelfde als wood aged of houtrijping. Daaronder verstaan we de rijping van bier met bijvoorbeeld toegevoegde houtsnippers of latten. Op deze manier neemt bier ook smaken over van het hout. Voor deze manier van smaakontwikkeling gebruiken brouwers doorgaans hun lagertanks van roestvrij staal. 


Een korte historie van vaten en vatrijping 

Bieren laten rijpen op houten vaten is een trend die vanuit de Verenigde Staten is over komen waaien naar de Lage Landen. Een van de pioniers in barrel aging is de brouwerij Goose Island. Haar stout gerijpt op bourbonvaten is onder liefhebbers legendarisch. 

Back to basics 

Maar hoe trendy vatrijping misschien ook lijkt, feitelijk is het iets dat teruggrijpt op de oude historie van het brouwersvak. Vroeger werd ieder bier namelijk gerijpt in vaten van hout, domweg omdat er geen andere materialen waren. Er werd geen onderscheid gemaakt van wat voor soort hout de vaten waren gemaakt. Maar wel werd duidelijk dat sommige houtsoorten geschikter waren dan andere. Ook in de 17e eeuw waren brouwers er al achter dat bier er beter van werd als je het lagerde en vervoerde in vaten van eikenhout. Het bier bracht ook geen maanden in die vaten door. Het was zaak dat bier zo snel mogelijk verkocht werd zodra het eenmaal klaar was voor consumptie. 

Uitvinding van de Kelten 

Het houten vat of ton is uitgevonden in de tijd rond het begin van onze jaartelling. Historici schrijven die uitvinding toe aan de Kelten: een rond voorwerp gemaakt van houten latten waarin je iets kunt opslaan en vervoeren. Deze latten heten ‘duigen’ die de kuiper samenbrengt met hoepels van metaal. Hun kromme vorm krijgen de duigen doordat de kuiper het hout verhit door aan de binnenkant van het vat in wording een vuurtje te stoken. De boven- en onderkanten worden afgesloten met een deksel, dat evenwel niet van de ton afgaat als je het wil vullen of legen. Voor dat doel zit er in de buik van ieder vat een ronde opening: het spongat. 

Vatrijping vandaag 

Tegenwoordig zijn verreweg de meeste vaten die worden gebruikt voor het rijpen van bier gemaakt van Amerikaans of Frans eikenhout. Dit hout geeft de beste smaak af. De meeste brouwers kiezen voor fusten die eerder zijn gebruikt: voor de rijping van andere alcoholische dranken. Het destillaat bourbon is heel populair, waar je vindt ook bieren waarvan de rijping heeft plaats gevonden in vaten voor cognac, rode of witte wijn, port of sherry. Een uitzondering is het gebruik van ongebruikte, verse vaten. 


Is ieder bier geschikt voor barrel aging? 

Niet ieder bier is geschikt om te laten rijpen in een houten vat. Als vuistregel kun je hanteren dat hoe donkerder en zwaarder een bier is qua alcohol, hoe beter het geschikt is om te bewaren. Hetzij in een fles, op een donkere plek in je huis met een zo constant mogelijke, liefst lage temperatuur. Hetzij in een goed vat van bijvoorbeeld oud Amerikaans eikenhout. 

Sommige bieren moet je zo vers mogelijk drinken 

Het verschil zit hem er onder meer in of bier bepaalde inhoudsstoffen heeft die bij het bewaren snel achteruitgaan. Het duidelijkste voorbeeld zijn bieren waar aromahop en bitterheid de belangrijkste onderscheidende elementen zijn voor geur en smaak. Een IPA bijvoorbeeld moet je zo vers mogelijk drinken. Een pils eigenlijk ook. Bewaren, laat staan houtrijping is zinloos. 

Bewaarbier 

Daarentegen worden bieren als een (imperial) stout, een barley wine of een quadrupel vaak beter wanneer je ze bewaart. Ook tripels worden er dikwijls niet minder op als ze al een poos liggen. Het verwondert je vast niet dat die bieren ook uitermate geschikt zijn voor vatrijping. Als zo’n vat tenminste van onbesproken kwaliteit is. En het met zijn kenmerkende smaak bij een bepaald bier past. 

Bij vatrijping moeten brouwers daarnaast stilstaan bij het gegeven dat hout van nature ademt. Zuurstof heeft een negatieve invloed op bier. Maar wil je bier laten ‘barrel agen’, dan is een zekere blootstelling aan zuurstof onvermijdelijk. Dat heeft alleen zin wanneer een brouwer dit wil laten doen met een bier dat een zekere oxidatie kan verdragen. 


Is ieder houten vat geschikt voor barrel aging? 

Er bestaat een levendige handel in vaten voor barrel aging: gemaakt van eikenhout met een eerder leven om een andere alcoholische drank in op smaak te laten komen. Bourbonvaten zijn bruikbaar, maar ook fusten waar whisk(e)y, cognac of sherry op heeft gelegen. Het vergt specifieke kennis om te bepalen of een vat geschikt is voor houtrijping van een bier. 

Kwaliteit 

Een fust moet van onberispelijke kwaliteit zijn. Het hout moet voldoende smaak afgeven. Maar hoewel het ademt, moet het niet poreus zijn en zeker niet te veel zuurstof doorlaten. Daarnaast moeten er geen ongewenste schimmels of andere infecties in het vat zitten. Kwaliteit die niet met het blote oog is waar te nemen. Maar die je wel kunt onderscheiden als je ruikt. 

Past een vat bij een bier? 

Daarnaast moet een brouwer weten welk type vat past bij het bier dat hij erin wil rijpen. Een vat waar vijf jaar whisky in heeft gerijpt geeft meer houtsmaken af dan een vat waarin dezelfde whisky 30 jaar heeft gelegen. Hoe harmoniëren bepaalde smaken van het vat met het bier? Het vergt veel kennis en experimenteren voordat een brouwer het type vat heeft gevonden dat de beste match geeft met zijn bier. 

Kleur en smaak 

Er is tot slot nog een ander punt waar brouwers rekening mee moeten houden. Zoals je eerder kon lezen, speelt vuur een rol bij het maken van een ton. Om het hout buigzaam te maken, maakt de kuiper aan de binnenkant een vuurtje. Dit vuur zorgt voor kleuring van het hout. De intensiteit van die kleuring heeft gevolgen voor de smaak. Door de hitte karamelliseren de suikers in het hout. Lichte karamellisatie geeft mildere smaken dan donkere smaken. Zijn de duigen aan de binnenkant verbrand? Dan geeft het hout helemaal geen smaak meer af. 


Hoe gaat barrel aging in zijn werk? 

In tegenstelling tot roestvrijstaal is hout een materiaal dat smaak afgeeft en ook in staat is om smaken op te nemen. Hierdoor krijg je een uitwisseling van smaken als je bier gedurende langere tijd bewaart in een houten vat. Hoe groter het vat hoe geringer de smaakuitwisseling. Dat komt omdat een relatief kleiner oppervlakte van het bier direct contact heeft met het hout, dan in een fust met kleinere inhoud.  

Smaakmaker: hout 

Het hout heeft van zichzelf smaak, die op zijn beurt invloeden kent door de verhitting bij het maken van de ton. Die smaak wordt ook beïnvloedt door de drank die erin heeft gerijpt, voor het bij de brouwer kwam. De smaak die het hout van nature afgeeft, heeft iets vanilleachtigs. Heeft er bourbon op gerijpt, dan zal het hout typische smaken ervan overnemen: zoet, kokos- of amandelachtig. Heeft er oude korenwijn in gelegen, dan neemt het hout moutachtige smaken over. 

Smaakmaker: sterkedrank 

In een houten fust dat is gebruikt voor gedestilleerd blijven daarnaast resten van de gerijpte drank achter: in het hout en op de bodem van het vat. Dat maakt dat de natuur tijdens het proces van barrel aging niet alleen in de smaken een bepaald evenwicht vindt: het bier neemt een beetje alcohol over. De vatgerijpte versie van een bier heeft altijd een iets hoger alcoholpercentage dan het origineel. 

Bier houdt niet van zuurstof 

Brouwers vinden het belangrijk om ervoor te zorgen dat de invloed van zuurstof op het bier zo gering mogelijk is. Daardoor maken ze flessen, blikjes of vaten en fusten altijd zoveel mogelijk zuurstofvrij. ‘Voorspannen’ noemen ze dat op de brouwerij. Bij houten vaten gebeurt dat ook voordat er bier op wordt afgevuld dat erin moet barrel agen. Bij brouwerij Hertog Jan hebben ze daarvoor een speciale installatie ontwikkeld. 

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Brouwerij Hertog Jan heeft een speciale installatie ontwikkeld om vaten voor barrel aging vrij van zuurstof te maken.

Finishing touch: bewaren en afvullen 

Het maakt ook verschil op welke manier een brouwerij zijn vaten bewaart tijdens het proces van barrel aging. Dat kan het beste in een goed geventileerde ruimte met een constante temperatuur. Bij temperatuurverschillen gaat het hout werken. In een warme omgeving zet het uit. Door kou krimpt het, wat ervoor zorgt dat smaakstoffen eruit worden geperst. Dat is niet per se slecht: voor smaakontwikkeling zijn dat factoren waarmee de brouwer kan spelen.  

Invloed van de wind 

Sommige brouwers leggen vaten buiten neer, zodat ze blootgesteld aan de invloeden van de wind. De Zeeuwse brouwerij Emelisse is daar een voorbeeld van: brouwmeester Jens van Stee bewaart wel eens fusten in de openlucht zodat de wind erlangs waait. Je kunt je voorstellen dat die in Zeeland altijd een beetje ziltig is. Dit heeft subtiele invloed op de smaak van het in die vaten gerijpte bier. 

Blenden 

In sommige gevallen komt het voor dat een brouwer bier uit een bepaald houten vat afvult. Maar in de praktijk zul je vaker tegenkomen dat een brouwerij een blend op de markt brengt: een mengeling van bieren uit een groot aantal vaten. De inhoud van een fust waarin bij de rijping iets verkeerd gegaan is, gebruikt de brouwer doorgaans niet. 

Koolzuur 

Meestal heeft het bier dat direct uit het vat komt na houtrijping vrijwel geen koolzuur meer. Omdat dit in bier wel een belangrijke smaakmaker is, voegt de brouwer dit weer toe. 


barrel aged bier bij brouwerij Frontaal
Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Vaten barrel aged bier bij brouwerij Frontaal in Breda (© fotografie Daphyd Sens)

Experts over barrel aged bier

Barrel aged bier: introductie in de wereld van vatgerijpt bier. Je bent nu bekend met een aantal hoofdzaken over het proces van barrel aging van bier. Inderdaad: het is iets waar heel wat bij komt kijken. Je zult begrijpen dat het een misvatting is om te denken dat bier laten rijpen in een houten ton garantie is voor succes. Maar je bent natuurlijk ook benieuwd hoe barrel aging in de praktijk in zijn werk gaat. Daarom heb ik drie experts opgezocht om hun verhaal te horen over ervaringen met vaten, vatrijping en bier.


Vatenexpert en handelaar Mick O’Driscoll

‘Goedkope vaten bestaan niet’

Op mijn ontdekkingstocht naar de ins en outs van vatgerijpt bier beland ik helemaal op de grens van Nederland. Daar waar de rafelranden het slordigst zijn, heeft een van de grootste, internationaal opererende handelaren in gebruikte eikenhouten vaten een grote opslagruimte. Een oude boerenschuur in het buitengebied van Baarle-Nassau, zuidelijk van Tilburg. Maak kennis met Mick O’Driscoll. Zijn bedrijf The Smoking Barrel richtte hij op in 2006 en inmiddels kan hij een groot aantal grote en kleine onafhankelijke brouwers tot zijn klantenkring rekenen. 

Oorspronkelijk komt O’Driscoll uit Cork, gelegen in het zuiden van Ierland. Een land met een oude traditie van whiskey en barrel aging. Maar het is pas sinds hij in Nederland woont, dat hij zich bezig is gaan houden met gebruikte, seasoned houten tonnen. “Daar ben ik ingerold via mijn schoonvader”, herinnert O’Driscoll zich. “Door het palingroken. Ja, eerst dacht ik natuurlijk dat ‘ie me in de maling nam. Maar door dat te doen in een whiskeyvat, krijg je hele mooie smaken.” 

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Handelaar is seasoned barrels Mick O’Driscoll.

Palingen

Bij de palingen ligt de oorsprong van de handel in houten vaten en tonnen. Zowel gebruikte als nieuwe, voor smaakontwikkeling maar ook voor decoratieve doeleinden: regentonnen of statafels. Met zijn uitstekende contacten in de wereld van de grote distilleerderijen in zijn geboorteland maar ook Schotland en talent voor logistiek duurde het niet lang voordat O’Driscolls reputatie groeide. “Dan raakt bekend waar je terecht kunt als je goede tonnen wilt kopen. En op een gegeven moment stonden er brouwers op de stoep, op zoek naar goede gebruikte vaten om hun bieren in op smaak te laten komen.” 

Vanuit zijn ervaring en kennis op het gebied van kwaliteit van zijn handelswaar is de meest basale tip die Mick O’Driscoll kan geven: “Goedkope vaten bestaan niet. Kwaliteit kost geld. En hoe kleiner je bent, hoe kleiner het volume is waar je mee werkt: hoe meer het aankomt op kwaliteit. Kijk, voor een whiskeyproducent die per keer werkt met de inhoud van honderden vaten, maakt het echt niks uit als er in een batch eens twee of drie vaten zitten die niet goed zijn. Voor zijn eindproduct maakt ‘ie toch een blend: de inhoud van alle vaten wordt met elkaar vermengd en afgevuld. Maar als je werkt met een volume van maar een paar vaten, heeft het echt gevolgen voor de smaak als je werkt met een vat dat niet deugt. Als een vat minder kost dan €150, dan moet je je echt afvragen of dat de kwaliteit is die je zoekt.” 

‘Char number four is het meest geschikt’

Voor stokers, maar ook brouwers die het idee hebben dat hoe donkerder een vat is, des te meer smaak dat oplevert, heeft O’Driscoll nieuws. “Hoe donkerder de kleuring, hoe minder smaak het hout afgeeft. In hout met echt een hele donkere, verbrande ‘char’ zijn de smaakstoffen weggebrand. Om een vat te maken, verhitten kuipers de duigen, de houten latten. Dat doet hij door binnenin een vuur te branden. Dat geeft kleuring aan het hout aan de binnenkant. Met ‘char’ duiden ze de intensiteit daarvan aan. Iedere kleuring heeft een nummer: voor barrel aging van bier is nummer 4 het meest geschikt.” 

‘Te nat hout geeft een smaak af van natte sokken’

Vatenhandelaar Mick O’Driscoll

“Het hout van een barrel moet ook niet te vochtig of te droog zijn”, vervolgt O’Driscoll. “Als het hout nog te nat is, geeft het smaken af die doen denken aan natte sokken.” Als het hout van de duigen niet voldoende gedroogd is, geeft het bovendien te veel tannine af. De manier waarop de kuiper het hout zaagt ten opzichte van de groeiringen, speelt eveneens een rol. Dit heeft gevolgen voor de stevigheid en lekdichtheid van het vat dat ervan wordt gemaakt. 

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Onmisbaar gereedschap voor de vatenhandelaar: om bij een barrel de stop uit het spongat te halen en het vervolgens ook weer goed ermee af te sluiten.

Brouwers weten The Smoking Barrel te vinden omdat O’Driscoll met ze meedenkt. “Stel, je hebt plannen voor een barrel aged bier dat je wilt uitbrengen voor kerst. Wat voor vaten heb je daarvoor nodig?” Hij regelt dat ze er komen: het benodigde aantal keurig op tijd, van de juiste kwaliteit maar ook voor de best mogelijke prijs.  

Prijswinnende barrel aged bieren

Naast de brouwers weten nog meer smaakmakers de Ierse Brabander te vinden op zoek naar goede houten tonnen. Dat er stokers van sterkedrank levendige interesse hebben in O’Driscolls producten, lijdt geen verbazing. Maar tegenwoordig kan hij ook koffiebranders tot zijn klantenkring rekenen, en zelfs een producent van appelstroop. Maar het grootste plezier beleeft hij aan bier dat met zijn vaten een extra dimensie heeft gekregen. Zeker wanneer de brouwer er prijzen voor in de wacht hebben gesleept. 

Tips voor barrel aged bier van Mick O’Driscoll 

Drie bieren die met barrel aging extra karakter hebben gekregen, die vatenexpert Mick O’Driscoll positief verrassen:

  • Bronckhorster Brewing Company barrel aged series 
  • Brouwerij Bliksem Grom barrel aged 
  • Brouwerij In de Nacht Wild Duck Speyside of Red Wine 

Bierconsultant en -keurmeester Derek Walsh

‘Voor een geslaagd barrel aged bier geldt: less is more

Er zijn in Nederland allicht weinig mensen die zoveel verstand hebben van bier als Derek Walsh. Als bierconsultant en ervaren internationaal keurmeester van bier weet hij als geen ander wat er in de wereld van het gerstenat te koop is. Daarnaast is hij een van de oprichters van en docent bij bieropleider StiBON. In antwoord op de vraag hoe hij aankijkt tegen vatrijping van bier, geeft hij eerst een nuancering. “Het is belangrijk om eerst te kijken waar we het precies over hebben. Er is een groot verschil tussen barrel aged–  en wood aged bier. Onder dat laatste verstaan we bier laten rijpen met onder meer houtsnippers, meestal in een tank van roestvrij staal. Door de term ‘vatgerijpt’ te gebruiken worden beide in de praktijk meestal op een hoop gegooid. Algemeen ben ik meer voorstander van wood aging.”

Creatieve mogelijkheden

Afgaand op zijn eigen ervaring ziet Walsh voordelen en nadelen aan smaakontwikkeling van bier in gebruikte houten vaten. “Barrel aging geeft een brouwer creatieve mogelijkheden voor het ontwikkelen van ‘flavour’ in zijn bier. Die vind je niet bij het gebruik van andere gistculturen of infusie met andere dranken. Wat negatief kan uitpakken is de manier waarop wordt omgegaan met gebruikte vaten. Dat gaat lang niet altijd even doordacht. Hoe zit het met de hygiëne van een vat? Hoe lang laat je een bier erin rijpen? Een vat kan ook te klein zijn, wat ervoor zorgt dat barrel aging het bier uiteindelijk helemaal geen goed doet.”

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Bierkeurmeester Drek Walsh is kritisch op barrel aged bieren: ‘Naar mijn inschatting is er bij 90% van de bieren op de markt iets misgegaan’.

De grote populariteit van barrel aged bier is voor Walsh vooral een social media-hype. “Is die populariteit terecht? Absoluut niet. Voor mij is een barrel aged bier geslaagd als het basisbier herkenbaar blijft en wat extra’s meekrijgt van de flavours van het fust. Naar mijn inschatting is er bij 90% van de bieren op de markt iets misgegaan. Het bier is geïnfecteerd geraakt, of de geuren en smaken zijn totaal uit balans geraakt. Ik vind dat brouwers over het algemeen te veel geld vragen voor een product dat in feite een halffabricaat is. Het basisbier is onherkenbaar. Of als je proeft, overheersen infectie of tanine.”

‘Gebruik je neus’

Voor brouwers zijn er dus nogal wat uitdagingen en zaken om rekening mee te houden om barrel aging van hun bier tot een succes te maken. Heeft Walsh, als gerenommeerd bierkeurmeester, misschien tips? “Controleer goed of een houten fust daadwerkelijk de kwaliteit heeft die je nodig hebt. Gebruik je zintuigen. Geef je ogen goed de kost, maar vooral: gebruik je neus. Ruik je geuren die aan Brett herinneren, of andere verontreinigingen? Dan is zo’n fust dus echt niet goed.”

“Daarnaast: denk goed na of de drank die in het vat heeft gezeten, wel past bij het bier dat jij erin wilt laten rijpen. Vullen de aroma’s en smaken elkaar aan? Duvel gerijpt op bourbonvaten is mateloos populair. Maar persoonlijk vind ik het maar de vraag of dat bij elkaar past?  Een laatste tip: ook bij barrel aging geldt: less is more. Je hoeft een bier niet maanden of zelfs jaren te laten rijpen in zo’n houten vat. Maar al te vaak wordt het zo helemaal onherkenbaar. Met een rijping van vijf of zes weken krijg je dikwijls een resultaat dat veel beter drinkbaar is. Kies voor een kortere rijpingstijd in grotere vaten.”

‘Als je barrel aged bier zoekt dat echt de moeite waard is: doe je huiswerk.’

Bierkeurmeester Derek Walsh

Ook voor bierliefhebbers heeft Walsh een goede tip. “Over het algemeen betaalt de consument té veel geld voor een bier dat helemaal nog niet af is. De meest basale tip die ik kan geven: doe je huiswerk. Als je een barrel aged bier wilt proeven dat zijn geld echt waard is, doe dan van tevoren wat onderzoek. Op internet zijn de uitslagen te vinden van serieuze bierkeuringen zoals de Brussels of Dutch Beer Challenge, World Beer Cup of European Beer Star. Brouwers die daar een medaille winnen, krijgen die echt niet zomaar.  Als je voor hun bieren kiest, ben je zeker dat je iets proeft dat echt de moeite waard is.”

Tips voor barrel aged bier van Derek Walsh

Drie bieren die met barrel aging extra karakter hebben gekregen, die bierkeurmeester Derek Walsh met plezier drinkt:

  • Kasteel Trignac XII (12%, tripel gerijpt op cognacvaten)
  • Dolle Brouwers Stille Nacht Reserva (12%, sterk blond gerijpt op first fill bordeauxvaten)
  • Gooische Barleywine (10%, barleywine gerijpt op rode portvaten)

Brouwer Roel Buckens

‘Bij barrel aging is ongeduld de grootste valkuil’

Een van de krachtigst groeiende brouwerijen op het moment in Nederland is Frontaal. Met zijn plannen om die groei mogelijk te maken, heeft brouwer Roel Buckens niet alleen geïnvesteerd in staal maar ook in hout. Voor het opbouwen van een heus ‘vatenpark’ trok Frontaal serieus kapitaal uit. Dat wekt nieuwsgierigheid hoe ze bij de Bredase brouwerij aankijken tegen barrel aging. “Ik denk niet dat je het als brouwerij in de eerste plaats moet doen om veel geld te verdienen”, stelt Buckens. “Hoewel het marketingtechnisch natuurlijk wel heel interessant is. Voor liefhebbers is barrel aged bier een illuster iets, een soort heilige graal. Ze begrijpen dat het iets speciaals is, wat niet in twee weken klaar is.”

“Voor mij als brouwer is het interessant omdat het mogelijkheden geeft om bier karakter mee te geven wat op geen enkele andere manier kan. Het is ook een mooie manier om onze brouwerij neer te zetten in de bierwereld. Doordat het lang duurt voordat zo’n bier op de markt is, heb je hoge prijzen. Daar staat tegenover dat je bieren die over het algemeen veel kosten om te maken, voor jaren weglegt. Of die investering uiteindelijk rendabel is, weet je pas naderhand. Wij hebben hier bieren liggen die op houten vaten zijn afgevuld toen we net met barrel aging begonnen: 2016, 2017.”

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Frontaal-brouwer Roel Buckens in de barrel room op zijn brouwerij. (© fotografie Daphyd Sens)

Alarmbellen

Wat voor aspecten bepalen of een barrel aged bier voor een brouwer een succes wordt? “Het gaat erom dat je vaten echt heel bewust uitkiest. Bij bourbonvaten kijk ik vooral naar de versheid: wanneer is het geleegd? Hoeveel tijd zat er tussen het moment dat het werd verscheept? Bij whiskyvaten gaat het nog een stapje verder. Zo’n vat moet deugen. Dat heeft voor mij vooral te maken met: is de geur goed? Dat kun je ruiken. Een vat mag geen ‘off flavours’ hebben. Bij whiskyvaten moeten je alarmbellen gaan rinkelen als je geuren ruikt die aan pleisters doen denken.”

‘Ze merken: de vraag is groot. Daardoor voelen ze druk om te leveren.’

brouwer Roel Buckens

Heeft Roel Buckens vanuit zijn ervaring met barrel aging misschien tips voor collega-brouwers? “Natuurlijk moet je gedurende het rijpingsproces voortdurend checken hoe de smaken van een bier zich in een vat ontwikkelen. Daarnaast is gebrek aan geduld voor veel brouwers een valkuil. Omdat ze merken: de vraag is groot. Daardoor voelen ze druk om te leveren. Ondanks dat een bier nog niet zover is om het af te vullen en op de markt te brengen. Ze proeven en zijn wel tevreden. Dan is het eigenlijk nog veel te vroeg. Ik vind dat het de moeite waard is te wachten tot je proefindruk echt ‘Wow!’ is. Niet een zesje maar minstens een negen.”

Buiten de vaste routes

Roel Buckens vervolgt: “Maar het begint allemaal met dat je een prima basisbier hebt. En dat is natuurlijk tricky. Dan heb je een prima batch imperial stout gebrouwen. Wat doe je? Leg je die weg of ga je die gelijk toch bottelen en verkopen? En als je besluit ‘m te barrel agen, dan is nog maar de vraag wat het resultaat gaat opleveren. Wat je wel zeker weet: een slecht basisbier levert altijd een slecht barrel aged bier op. Een vat is wat dat betreft niet iets dat wonderen verricht. Als je geen grote vatencollectie hebt, loont het in mijn optiek ook de moeite om je buiten de vaste routes te begeven. Staar je niet blind op bepaalde, vaste biertypen. Maar zoek combinaties door te spelen met smaken door bieren met vatrijping van verschillende stijlen te blenden. Een laatste tip: stap eens af op een collega-brouwer die het wat jou betreft goed voor elkaar heeft. Van aansprekende voorbeelden kun je ontzettend veel leren.”

Vaten met rijpend barrel aged bier bij brouwerij Frontaal in Breda.
Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier | Bij brouwerij Frontaal krijgen mooie bieren ruim de tijd om te rijpen in houten tonnen van onbesproken kwaliteit.

Op de vraag waar bierliefhebbers op moeten letten als ze bij barrel aged bier waar voor hun geld willen, moet Roel Buckens even nadenken. “Kijk kritisch naar de brouwerij die een barrel aged bier op de markt brengt. Hoe langer een brouwerij ermee bezig is, hoe meer je ervan kunt uitgaan dat ze weten wat ze doen. Soms is Untappd een goede graadmeter, maar zeker niet altijd. Check of het een brouwerij is die geen compromissen sluit wat betreft kwaliteit. Want voor barrel aged bier dat echt de moeite en zijn geld waard is, is nu eenmaal tijd nodig.”

Tips voor barrel aged bier van Roel Buckens

Diplomatiek als de brouwer van Frontaal is, vermijdt hij het om merken of brouwerijen te noemen van vatgerijpte bieren die hij zelf graag drinkt. Dat neemt niet weg dat hij een tweetal interessante suggesties heeft:

  • barleywine gerijpt op bourbon-vaten
  • saison gerijpt op witte wijn-vaten

Barrel aged: introductie in de wereld van vatgerijpt bier. Je weet nu meer over wat er komt kijken bij de productie van kwalitatief goed vatgerijpt bier. Als je bier met barrel aging zoekt dat echt de moeite waard is? Oriënteer je van te voren: betrouwbare, onafhankelijke informatie is openbaar toegankelijk. Ik wens je veel plezier met je eigen ontdekkingstocht in de wereld van het vatgerijpte bier. Rest me eigenlijk nog één vraag: heb jij tips voor barrel aged bieren die je kan aanbevelen?

Leestips

Bierliefhebbers kijken jaarlijks uit naar de barrel aged bieren van brouwerij Hertog Jan: Grand Prestige Vatgerijpt. Een impressie van de editie van afgelopen jaar, gerijpt op Schotse whiskyvaten lees je hier.

Van zeecontainer naar snoepfabriek: ontdek het verhaal van de Bredase brouwerij Frontaal.

Uit het archief: op houten vaten gerijpt bier van brouwerij Oersoep – de Jekyll & Hyde van de Nederlandse brouwers.

Dit is een artikel van biersommelier en auteur Frits Dunnink. Ben je benieuwd wat hij kan betekenen voor de groei van jouw brouwerij of bijzondere bierbedrijf? Neem contact met hem op voor een vrijblijvende kennismaking.

– terug naar de homepage –

4 gedachten over “Barrel aged: introductie in vatgerijpt bier

  1. Zeer zinvol artikel- mooi en goed fundament voor de liefhebbers om heerlijke bieren met een verhaal en intentie te proeven.

    Met smaakvolle dank en plezier
    Henk Rouwenhorst

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *