Kun je dan helemaal níks meer eten of drinken zonder risico voor je gezondheid? Bij veel mensen zal deze vraag regelmatig door de gedachten spoken. We weten steeds meer en van steeds meer dingen ontdekken we dat ze ‘eigenlijk’ niet goed voor je zijn. Hoe zit dat met alcohol en bier? In dit artikel lees je een antwoord op een paar prangende vragen. Past bier in een verstandige leefstijl? En hoeveel bier kun je drinken zonder vergroot risico voor je gezondheid? Allicht krijg je zo meer duidelijkheid: zo combineer je bier met een gezonde leefstijl.

Zo combineer je bier met een gezonde leefstijl

Met ingang van 1 oktober komt er een einde aan een tijdperk: roken op het station in Nederland. De treinen roken al decennia niet meer en evenmin de reizigers aan boord. Voortaan moeten pasagiers smachtend naar een peuk, toch al verbannen naar verre uithoeken op de perrons, elders aan hun gerief zien te komen. Bij stationsbeheerder ProRail zijn ze niet meer welkom. Het past in een breder plan. Daar ligt de ambitie aan ten grondslag om van de rokende mens een uitstervende soort te maken: op zijn laatst met ingang van 2040.

Er zitten zonder twijfel een hoop goede bedoelingen achter het streven. Maar het verleidt tot de vraag: wat gaat er nog meer verboden worden dat ‘lekker’ en ‘leuk’ is, en ‘zondig’? Goed voor jezelf zorgen is natuurlijk een loffelijk streven. Niettemin lijkt me dit perspectief alles behalve aanlokkelijk: leven in een land bevolkt door hypergezonde mensen, die allemaal oud worden als Metusalem. Maar dan in een steriele omgeving waar verder geen fluit te beleven is. Voor mij en ongetwijfeld ook voor jou, als fervente liefhebbers, rijst dan de vraag: welk lot zijn alcohol en bier beschoren?

Alcohol en de evolutie van de menselijke soort

Hoe combineer je bier met een gezonde leefstijl? Je hebt het zonder twijfel ook zelf wel vastgesteld: we leven in een wereld met een scherpe, om niet te zeggen dwingende focus op gezondheid en zelfoptimalisatie. Die focus zorgt ervoor dat het op zichzelf neutrale begrip ‘alcoholconsumptie’ in een adem de connotatie van ‘problematisch’ ingefluisterd krijgt. En dat terwijl samen genieten van een goed glas bier, wijn of gedestilleerd diep ingebakken zit in onze cultuur. Er zijn zelfs wetenschappers die zover gaan de ‘uitvinding’ van alcohol doorslaggevend te noemen voor het evolutionaire succes van de menselijke soort.

Daar staat tegenover dat de meeste dingen die ‘lekker’ en ‘leuk’ een ding gemeen hebben: zo af en toe jezelf eraan te buiten gaan geeft veel plezier. Maar wanneer je dat structureel en mateloos doet en gedurende jaren, heeft het gevolgen die toch niet als plezierig worden ervaren. En het is natuurlijk zoals je oma vroeger al zei: alles waar ‘té’ voor staat, is niet goed – behalve tevreden. Van een leven lang overmatig veel van dat soort dingen wordt een mens in verreweg de meeste gevallen op den duur niet gelukkig.

Maar al die ‘leuke’ en ‘lekkere’ dingen helemaal afzweren is natuurlijk het compleet andere uiterste. Laten we geen kind met het badwater weggooien! Vergeet bij al dat gedoe over ‘slechte’ gewoonten als ’te veel’ rood of bewerkt vlees, te veel suiker, te veel vet of te veel alcohol ook niet om op gezette tijden te genieten. Omdat je het verdient. Waarbij het verschil tussen deze dingen en roken is, dat je omgeving er verder geen last van heeft wanneer je ze consumeert. Normaal gesproken dan.

Bron van welbevinden

Alcohol is in de loop van de geschiedenis uitgegroeid tot een vast bestanddeel van onze cultuur. In onze contreien is van oudsher bier de alcoholische versnapering die op tafel kwam. Dat heeft ermee te maken met wat er in ons klimaat wil groeien en dat we leven in een waterrijke omgeving. Toen de techniek van het distilleren in zwang kwam, kreeg ons bier concurrentie in de vorm van jenever. Daar werden oorspronkelijk dezelfde grondstoffen voor gebruikt. Hoewel het wetenschappelijk niet hard te maken is, ligt het voor de hand dat af en toe een goed glas bier of een borrel zorgen voor een zeker welbevinden.

Bij de slechte reputatie die alcohol krijgt opgedrongen, loont het de moeite om eens nuchter te kijken naar een antwoord op de vraag: past het, bijvoorbeeld in de vorm van bier, eigenlijk wel in een gezonde leefstijl? Het antwoord op die vraag luidt onomwonden: “ja”. En dan volgt er een “maar”. Van alcohol is bekend dat het gemiddeld genomen geen schadelijke gevolgen heeft voor je gezondheid, wanneer je tenminste matig bent in je consumptie.

Matige alcoholconsumptie kent gezondheidsvoordelen

Wat wetenschappelijk onderzoek bovendien heeft uitgewezen: matige alcoholconsumptie kent zelfs (bescheiden) gezondheidsvoordelen. Wat onderzoekers namelijk hebben ontdekt: matig bier drinken kan het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en dementie verlagen. Maar waar ze het ook over eens zijn: als je geen alcohol drinkt, is het voor je gezondheid zeker niet nodig om ermee te beginnen om af en toe een glaasje bier, wijn of cognac te drinken.

Op basis van gedurende langere tijd onder grote groepen mensen uitgevoerd onderzoek, concluderen wetenschappers dus dat matige alcoholconsumptie past binnen een gezonde leefstijl. Dat brengt ons bij de volgende vraag: hoe ziet een matig consumptiepatroon van alcohol er dan uit?

Hoeveel bier past binnen een gezond leefpatroon?

Op een matige manier genieten van bier kan dus wel degelijk passen in een gezond leefpatroon. Maar over welke hoeveelheid hebben we het dan? De officiële richtlijn van de Nederlandse Gezondheidsraad is maximaal één glas per dag voor (volwassen) vrouwen en mannen. In België geldt de richtlijn voor vrouwen en mannen vanaf 18 jaar van maximaal tien glazen per week. Daarbij gaat het om standaard glazen voor (pilsener) bier, wijn, aperitief of sterkedrank zoals die in de horeca worden gehanteerd.

Richtlijnen ‘wat is verantwoord’ verschillen

Wat opvalt is dat de officiële richtlijnen voor verantwoorde alcoholconsumptie in Nederland en België verschillen. De richtlijn die de Gezondheidsraad in Nederland heeft geformuleerd, is de strengste in Europa. Gemiddeld genomen geldt in de landen om ons heen de norm van gemiddeld een glas per dag voor vrouwen en twee glazen per dag voor mannen. Bij die hoeveelheden is wetenschappelijk aangetoond dat er over het algemeen geen schade aan de gezondheid te verwachten valt en kan alcoholconsumptie zelfs gunstige gezondheidseffecten hebben.

Het verschil in de richtlijn tussen vrouwen en mannen heeft ermee te maken dat er voor vrouwen vanaf één glas per dag een verhoogd risico op het krijgen van borstkanker is vastgesteld. Het vrouwelijke lichaam kan alcohol ook minder goed afbreken dan het mannelijke. Overigens zullen professionals die zich bezighouden met wetenschappelijk onderzoek naar alcohol en gezondheid je off the record vertellen dat we met de norm voor verantwoorde alcoholconsumptie aan de veilige kant zitten. Dat heeft er volgens hen mee te maken hoe mensen antwoord geven op de vraag hoeveel ze drinken als ze meedoen aan onderzoeken over alcohol en gezondheid. Over het algemeen geven de meeste deelnemers aan minder te drinken dan ze in werkelijkheid doen.

Netto vs. maximum gezondheidswinst: de J-curve

Alle positieve en negatieve effecten bij elkaar opgeteld laten een verlaagd risico zien op voortijdig overlijden bij matige alcoholconsumptie, en een verhoogd risico bij overmatig drinken. Dit kun je visualiseren in de zogenaamde J-curve. In deze grafiek is te zien dat het risico op voortijdig overlijden voor vrouwen (tot twee glazen per dag) en voor mannen (tot vier glazen per dag) lager is dan dat van mensen die niet drinken. Tot deze hoeveelheden per dag is er sprake van netto gezondheidswinst. De meeste landen bouwen een veiligheidsmarge in bij hun advies over verstandige alcoholconsumptie. Daarom houden ze het bij maximaal twee glazen per dag voor mannen en een glas voor vrouwen.

Dat Nederland de strengste richtlijn heeft over verantwoorde alcoholconsumptie, heeft ermee te maken dat de Nederlandse Gezondheidsraad streeft naar maximale gezondheidswinst: als enige in Europa. Bij het vaststellen van de richtlijn heeft de Gezondheidsraad daarom naar het laagste punt in de J-curve gekeken: een 15% lager risico ten opzichte van niet-drinkers. Niettemin heeft de raad bij zijn advies ook opgemerkt dat het nóg beter is om helemaal geen alcohol te drinken. Deze toevoeging heeft een (gezondheids)politiek karakter om niet het beeld te laten ontstaan, dat mensen die geen alcohol drinken er goed aan te doen om wel te beginnen te drinken. Opvallend genoeg was het juist deze toevoeging die werd opgepikt door veel media toen de Gezondheidsraad de vernieuwde richtlijn bekendmaakte.

Alcohol niet voor iedereen

Internationale onderzoekers en landelijke overheden zijn het erover eens dat het geen goed idee is om te gaan drinken voor je gezondheid. Jongeren wordt alcoholconsumptie ontraden: over het algemeen geldt deze norm tot 18 jaar. Ook voor vrouwen die zwanger zijn of willen worden en die borstvoeding geven, geldt: drink geen alcohol. En natuurlijk geldt dit advies voor alle mensen die actief deelnemen aan het (auto)verkeer.

Spreiden, niet sparen

Ook over een ander advies bestaat brede consensus: je kunt je alcoholconsumptie beter verdelen over de week, dan een moment kiezen waarop je je hele ‘rantsoen’ in een keer achterover werkt. Adviezen zijn er daarom over het algemeen voor een maximum per dag en soms maximum hoeveelheid per week, met een maximum per gelegenheid. Als je je houdt aan het maximum per week, maar dat drink je in een avond op (het zogenaamde ‘binge drinking’) is dat slecht voor je gezondheid. Over het algemeen wordt aangeraden om ook enkele dagen in de week helemaal géén alcohol te drinken. Hoewel er geen wetenschappelijk bewijs is dat mensen die regelmatig een alcohol-pauze van een of meer dagen inlassen, qua gezondheid beter af zijn dan mensen die zich houden aan de norm, maar dat niet zonder pauze doen.

Het is verstandig om je lichaam de tijd te geven de hoeveelheid alcohol die je tot je neemt, te verwerken. Tijdens of na het bier drinken ook water drinken is handig. Wat je bij het verhaal over verantwoord en matig bier drinken niet uit het oog moet verliezen: alle gezondheidsadviezen zijn gebaseerd op standaardglazen met standaard bier: 250 milliliter bier met 5% alcohol. Als je gaat voor de halve liters of kiest voor bieren met een hoger alcoholpercentage, zit je natuurlijk sneller aan je taks.

Mijn eigen ervaring met ‘verantwoord’ genieten van bier

Hoe combineer je bier met een gezonde leefstijl? Wanneer heb jij voor het laatst echt te veel gedronken? En, beviel het? Voor mij zal het zo’n jaar of vijf geleden zijn, tijdens een van de eerste bierfestivals die ik bezocht. Sindsdien ben ik een stuk kritischer geworden op mijn alcoholconsumptie. Veel drinken is niet essentieel om te genieten. In tegendeel zelfs: de gevolgen van overmatig drinken ervaar ik persoonlijk als onplezierig, een ware tijdverspilling. Maar omdat ik een fervent liefhebber ben om zoveel mogelijk te ontdekken van het geur- en smaakuniversum van bier, ben ik wel actief of zoek gegaan naar wat voor mij de beste manier is om te genieten.

Het heeft allicht ook te maken met het vorderen der jaren en het feit dat mijn lichaam merkbaar meer moeite heeft met het wegwerken van een substantiële hoeveelheid alcohol. Vroeger was ik me er verder niet van bewust. Maar mijn gedachten vloeien stroperiger wanneer ik de avond tevoren een aantal bieren op heb. Hoewel een glas bier, zeker met een wat pronter alcoholgehalte, begeleiden met een glas water zorgt voor groter welbevinden.

Daarnaast ervaar ik het verschil op het gebied van mijn slaap. Alcohol heeft een dempend effect, dus je valt sneller in slaap. Daar staat tegenover dat ik merk dat ik oppervlakkiger slaap wanneer is heb gedronken. Ik voel me de volgende ochtend minder uitgerust. Zeker als ik een paar van dat soort nachten heb achter elkaar. Dan wordt het er allemaal bepaald niet beter en prettiger op. Hoog tijd om even een alcoholpauze in te lassen.

‘Alcoholvrij’ bier: een prettig alternatief

Ik heb er inmiddels een gewoonte van gemaakt om tenminste drie dagen in de week geen alcohol tot me te nemen. Dat betekent niet dat ik het dan helemaal zonder bier doe. In de afgelopen maanden ben ik echt goede vrienden geworden met alcoholvrij bier. Dat is gekomen doordat ik me eens goed ben gaan verdiepen in de ins en outs van alcoholvrij bier in het kader van het boek dat ik erover heb geschreven. Daarbij ontdekte ik dat de wereld van het alcoholvrije bier positief verrast op het gebied van geur en smaak, en bieren met maximaal 0,5% alcohol die een positieve verrassing zijn om te drinken. En dat is toch goed nieuws als je niet bijzonder van frisdrank houdt en water of thee je op den duur ook echt de neus uit komen.

MIJN BIER-SCHEURKALENDER 2021

‘Zo combineer je bier met een gezonde leefstijl’ is een van de talrijke verhalen uit mijn bier-scheurkalender 2021. Ben je benieuwd naar al die verhalen barstensvol geur, kleur en smaak en boeiende bierfeiten? Je kunt de bier-scheurkalender 2021 nu bestellen bij mijn uitgever.

Hier lees je meer achtergronden over mijn bierkalender >>

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met het Kennisinstituut Bier te Wageningen.