Waarvan worden er jaarlijks 50 miljard geproduceerd en vind je exemplaren op alle continenten van de aardbol? Dit dunne geribbelde metalen schijfje is niet meer weg te denken uit onze wereld. Toch was er een tijd dat de mensen er maar raar, onwennig tegenaan keken. En aan hoe je het moest gebruiken zaten nogal wat haken en ogen. Toch zou deze uitvinding een revolutie betekenen die een impact had voor bierliefhebbers overal ter wereld. Ga met me mee terug in de tijd. En maak kennis met de fascinerende uitvinding van de kroonkurk.
De fascinerende uitvinding van de kroonkurk
Voor een bierliefhebber is het zo’n vanzelfsprekende handeling: met een resolute beweging de kroonkurk van een flesje wippen. Maar natuurlijk is er een tijd geweest dat ook iets vanzelfsprekend als zo’n kroonkurk iets nieuws en bijzonders was. In het jaar 1891 kreeg de Amerikaanse uitvinder William Painter (1838 – 1906) het patent op een flesafsluiter van metaal met 21 rimpels aan de rand. Omdat het uiterlijk ervan deed denken aan een kroon, kreeg die flesafsluiter de naam ‘kroonkurk’.
De oorspronkelijke versie had aan de binnenkant een stukje kurk. Tegenwoordig is die bedekt met een laagje kunststof. Indertijd kwam het aantal van 21 rimpels erg precies. Painter deed ook proeven met dopjes voorzien van 20 of 22 rimpels, maar dat werkte niet.
Gedoe en frustratie
Een groot succes was de uitvinding niet direct. De kroonkurk dichtte flessen weliswaar uitstekend af, maar de kurk eraf krijgen was nogal een ding. Men probeerde het met kurkentrekkers of schroevendraaiers, maar dat gaf vooral een hoop gedoe en frustratie. Toch is de kroonkurk een wereldwijde hit geworden.
Zo werd de kroonkurk een wereldwijde hit
Om zijn uitvinding tot een succes te maken was er nog iets anders nodig: een manier om de kroonkurk makkelijk van de fles te krijgen. Het kostte Painter twee jaar om een geschikte oplossing te bedenken: de Capped-Bottle Opener. Deze uitvinding van Painter lijkt sterk op een flesopener die in 1893 door de wijnimporteur Alfred Louis Bernardin gepatenteerd werd. Het grote verschil maakte Painter door zijn opener draagbaar te maken. De versie van Bernardin zat bevestigd aan een tafel.
Nu had uitvinder Painter dus een perfect afdichtende kurk en een handige manier om die weer van de fles te verwijderen. Voor de kroonkurk aan zijn zegetocht over de wereld kon beginnen, had William Painter evenwel nog wel wat ‘Überzeugungsarbeit’ te verrichten.
Overredingskracht
Het is 1894 en William Painter beschikt over de combinatie die uiteindelijk de wereld gaat veroveren: de kroonkurk en de flesopener. Wat kon hij bedenken om ervoor zorgen dat zijn uitvindingen ook daadwerkelijk een commercieel succes werden? Brouwers, flessenproducenten en slijters overtuigen van de voordelen van zijn vinding kostte de nodige overredingskracht.
Painters PR-stunt
Om potentiële afnemers te overtuigen organiseerde Painter een PR-campagne. Hij liet een groot aantal kratten met bierflessen afgedicht met zijn kroonkurken als ballast laden in het ruim van een schip. Dat voer vanuit een haven in de Verenigde Staten naar Zuid-Amerika en weer terug: een reis van enkele weken. Na de terugkeer nam Painter de proef op de som: hij verwijderde de kroonkurken om aan te tonen dat het vervoerde bier nog steeds in puike conditie was.
Het experiment met de verscheepte flessen overtuigde een aantal brouwers. De kroonkurk kende zijn definitieve doorbraak toen William Painter in 1898 een machine uitvond waarmee een brouwerijarbeider in een minuut maar liefst 24 bierflessen kon vullen en afsluiten. Rond 1910 waren flessen met kroonkurk in de VS definitief de norm geworden. In de daaropvolgende decennia zou Painters vinding de wereld veroveren.
Nederlandse uitvinding
De geschiedenis van de kroonkurk van William Painter kent nog een vervolg, met een Nederlands tintje. In 1964 kwam brouwerij Amstel met een noviteit op het gebied van bierdoppen: de fliptopper. Deze kroonkurk heeft een uitsteeksel en leek daarmee een beetje op een honkbalpet. Het was in feite een kroonkurk met een ingebouwde opener. De bierdrinker kon ermee een flesje zonder extra gereedschap openen. De verwachting van de fliptopper was hooggespannen. Maar niettemin verdween deze innovatie weer geruisloos van het toneel: te veel flessen gingen vanzelf open tijdens het transport.
Het principe van Painters kroonkurk is eigenlijk niet te verbeteren: dat bewijzen de 50 miljard exemplaren die jaarlijks worden gemaakt. Goedkoop, prima bruikbaar voor machinale bedrijfsprocessen, zonder de kwaliteit van het bier of andere dranken eronder aan te tasten. Een kleine vernieuwing heeft de vinding in de tussentijd ondergaan: er bestaat inmiddels ook een versie die je los kunt draaien. Maar deze variant van de kroonkurk is alleen te gebruiken bij wegwerpflesjes.
Laat je bierdopjes buiten niet slingeren
Iets dat is gemaakt om weg te gooien, kan een ongunstige impact hebben op ons milieu. Daarom is het goed om erbij stil te staan wat je doet me de kroonkurken van de flesjes bier waarvan jij geniet. Gooi ze altijd in de prullenbak. Recycleer ze als het even kan: doe ze bij het (metalen) verpakkingsafval. Je kunt zo ook verzamelen, zodat je er uiteindelijk een mooi tafelblad van kunt maken. Dat wil je toch, als rechtgeaarde bierliefhebber?
Kroonkurk maakt het verschil
Naast een onmisbare schakel voor brouwers om hun bier zo goed mogelijk bij de liefhebber te brengen is de kroonkurk ook een manier voor een brouwerij om uiting de geven aan zijn merkidentiteit. Veel kleine, pas gestarte onafhankelijke brouwerijen nemen hun toevlucht tot anonieme kroonkurken. Maar een ambitieuze brouwerij die zichzelf serieus neemt benut de mogelijkheden die zo’n metalen dopje biedt: hoe klein en onbeduidend zijn oppervlakte misschien ook lijkt. Of een brouwerij kroonkurken gebruikt met eigen signatuur, maakt als je het mij vraag een verschil: het scheidt de mannen van de jongens.
Goed voorbeeld doet goed volgen.
Overigens: als je een tip zoekt over hoe je rijk kunt worden, luister dan naar William Painter. Hij ontdekte een voor de hand liggende wijsheid: wanneer je veel geld wilt verdienen, doe dan een uitvinding van iets dat mensen steeds weggooien. Dat nam een werknemer van hem ter harte: King Camp Gillette werkte als vertegenwoordiger voor het bedrijf van Painter. Hij vergaarde een fortuin én wereldfaam als uitvinder van het verwisselbare scheermesje.
Leestips
Meer ‘ogenschijnlijk’ vanzelfsprekende biercultuur. Lees de geschiedenis van het biervilt.
Ontwikkelingen uit de actualiteit: heeft kunstmatige intelligentie ook verstand van bier?
Prachtig verhaal Frits. Over recycelen gesproken, in Groningen is onlangs een actie gestart voor het goede doel. Doppen kunnen worden ingeleverd bij een lokale slijter:
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=328488198555966&id=114169533321168
Dat is een mooi initiatief. Dankjewel voor het delen, Harry. En dat je even de tijd hebt genomen een reactie achter te laten. Dat wordt aan deze kant van het scherm uitermate op prijs gesteld! ?
Mooi verhaal Frits, heb er van genoten ! onder een lekker flesje bier. En wel een heerlijke Duveltje.
Proost van De Bierboek schrijver uit Waalwijk,
Patrick Kroon
Prima keuze, Patrick. Laat het smaken!
Dag Gerjo, wat een indrukwekkende verzameling kroonkurken onderhoud je. En voor de toewijding waarmee je je collectie onderhoudt, past een diepe buiging!