Kun jij ook zo’n zin hebben in ‘gewoon’ bier in een tijd waarin al het bier lijkt te ruiken en smaken naar overdadige hop? Wat meer ingetogen en juist daardoor uitstekend drinkbaar: bier dat uitblinkt in meesterlijke eenvoud. Bier dat smaakt naar bier. Graag laat ik je kennismaken met de familie van de lagerbieren. Dat is bier dat van de brouwer grote toewijding en vakmanschap vraagt. Bovendien kan lagerbier bogen op een rijke, fascinerende historie. In dit artikel lees je meer over het oudste Duitse lager: Märzen, portret van een klassiek biertype.

Hoe is Märzen om te drinken?

De definitie van een biertype is nooit in beton gegoten, hoe het ruikt en smaakt. Achter eenzelfde type-aanduiding gaan dikwijls volstrekt verschillende bieren schuil. Met alle verwarring bij de bierdrinker van dien. Een sprekend voorbeeld uit het Belgische biererfgoed: zet eens een Westmalle tripel naast het tafelbier Piedboeuf tripel. Voilà. Wat dat met Märzen te maken heeft? Ook van dit biertype bestaan twee versies: een Duitse en een Oostenrijkse.

“Als een korenveld vlak voor de oogst: zo hoort de kleur van een goed Märzenbier te zijn.”

Citaat uit ‘Märzen: portret van een klassiek biertype’

Märzen uit Duitsland

Hoe is een Duitse Märzen om te drinken? Over de kleur die dit bier hoort te hebben, kwam ik deze mooie associatie tegen: als een korenveld vlak voor de oogst. Märzen vloeit gul schuimend, stevig goudgeel tot koperkleurig in het glas. Dat mag ook gerust een liter Maßkrug zijn, zoals ze op het Oktoberfest in miljoenen van de hand gaan. Maar daarover later meer.

Märzen werd oorspronkelijk gebrouwen omwille van de houdbaarheid. Met meer mout dan het gebruikelijke bier in vroeger dagen, en ook met meer hop. Dat maakt een Duitse Märzen iets sterker in alcohol. In de geur domineert de mout met tonen die hartig of karamelachtig zijn, een beetje zoet, herinnerend en vers brood. Ze worden in balans gehouden door de aroma’s van bittere hopsoorten. Robuuste mout proef je ook in de smaak, wederom mild kruidig of karamelachtig zoet, maar altijd gechaperonneerd door een gepast bittertje. Soms heeft Märzen ook iets boterachtigs. Het mondgevoel is vol en rond, met mild koolzuur. De hartige smaaktonen uit de mout worden extra benadrukt door de specifieke minerale samenstelling van het water dat in München van nature voorkomt.

Het Duitse type Märzen heeft een alcoholpercentage van tussen de 5,5 en 6,5%. Het komt het best tot zijn recht wanneer je het drinkt op een temperatuur van 8 of 9°C.

Märzen uit Oostenrijk

Vervolgens maken we een uitstapje over de Beierse grens zodat we in Oostenrijk terecht komen. Enthousiast geworden door het Märzen aan gene zijde van de grens bestellen we er eentje van de lokale brouwerij. Om te ontdekken dat het Oostenrijkse Märzen qua karakter echt helemaal iets anders is: lichter van kleur, lager in alcohol, ook subtieler in geur en smaak. Je ruikt in dit bier aroma’s van vers stro, in de smaak speelt moutzoet de hoofdrol met een mild bitter randje. Het alcoholpercentage beweegt tussen de 4,8 en 5,3%. Waarschijnlijk stel je vast dat dit type Märzen nog het meeste weg heeft van een Duits Helles. Wen er maar aan, want Märzen is in Oostenrijk het meest gedronken bier.

Märzen – een slok geschiedenis

Het Beierse Märzenbier zoals we dat ook heden ten dage nog kennen, gaat terug op het bier dat Gabriel Sedlmayr oorspronkelijk in 1841 brouwde in zijn Münchener brouwerij Spatenbräu. Hij combineerde daarbij als eerste Duitse brouwer bleke mout met traditionele ondergistende ‘Kältehefe’. Meer over de geschiedenis van dit lagerbier lees je hier.

Maar er bestond ook een oude versie van het Märzen: de oorsprong daarvan heeft te maken met een decreet van de Beierse hertog uit 1553. Dat stond brouwers toe bier uitsluitend te produceren tussen de heiligendagen van Sint Michael (29 september) en Sint Joris (23 april). Voor dat decreet waren twee redenen. De eerste had met brandveiligheid te maken. Brouwen gebeurde in die dagen met open vuur en in de droge zomermaanden was er een verhoogd risico op brand. Daarnaast was er voor brouwers ook nog een praktisch aspect: ze brouwden bij voorkeur met ondergist, maar die werkt alleen goed bij temperaturen onder 10°C. In het lichte jaargetijde was het voor brouwen simpelweg ook te warm.

Houdbaar bier

Om in het warme jaargetijde niet zonder bier te zitten, maakten de brouwers een speciaal, beter houdbaar bier. Het werd gebrouwen met meer mout, zodat het een iets hoger alcoholpercentage kende. Het had daarnaast een hoger hopgehalte om het beter te conserveren. Dit bier werd in de maand maart gebrouwen, vandaar de naam Märzen. Bewaard werd het in diepe kelders, liefst zo koel mogelijk. Ideaal was het om de keldergewelven van ijs te voorzien. Kunstmatige koeling was er nog niet, dus dat werd gehaald uit naburige rivieren of meren. En vaak had een brouwerij ook een eigen vijver voor dit doel.

De uitvinding van de Biergarten

Om de kelder zo koel mogelijk te houden plantten de brouwers er bovenop bomen. De paardenkastanje was hiervoor het meest geschikt: zijn wortels groeien horizontaal en beschadigen zo de onderliggende keldergewelven niet. Tussen de bomen werd wit grind gestrooid, voor de reflectie van het zonlicht en een isolerende werking.

De kelders bevonden zich meestal in de heuvels buiten dorpen of steden, plekken waar je op zondag graag kwam. Slimme brouwers begonnen hun bier vanuit de kelders direct te verkopen aan dorstige wandelaars. Hoe minder bier ze hoefden te transporteren vanuit hun bierkelder naar herbergen elders, hoe minder moeite en kosten ze hadden. Tussen de bomen plaatsten ze tafels en banken. Zie hier: de geboorte van de traditionele Biergarten.

Het langst houdbare bier werd in de loop van de zomer het laatst geschonken. Wat er overbleef, tapten de brouwers van München op het Oktoberfest. Vanaf het jaar 1871 kregen ze daarvoor toestemming van de autoriteiten. Zo werd Märzen het bier dat de bezoekers van het Oktoberfest van oudsher geschonken kregen.

Als je tegenwoordig kijkt naar het bier van de zes traditionele Münchener stadsbrouwerijen op het Oktoberfest, zul je ontdekken dat het meestal niet meer Märzen wordt genoemd maar Festbier. Het is wat lager in alcohol dan het oorspronkelijke Märzen en is daardoor meer gaan lijken op Vienna Lager.

Märzen in Nederland

Märzen: portret van een klassiek biertype. Wellicht heb je van mijn gedegen uiteenzetting dorst gekregen en zit je te popelen om een goed glas Märzen aan je lippen te zetten. Er was een tijd dat je daarvoor een behoorlijk stuk moest rijden. Maar gelukkig liggen die dagen achter ons. Er zijn tegenwoordig ook in Nederland brouwerijen die een bier van dit type brouwen dat zeker kan wedijveren met een Märzen van hun Beierse collega’s.

1841

Het spreekt voor zich dat je voor een goed Märzen van Nederlandse bodem terecht kunt bij de enige brouwers in ons kikkerlandje die zich uitsluitend toeleggen op (ondergistend) lagerbier: die van brouwerij Bierverbond. Hun 1841 draagt mooie moutachtige aroma’s waarin je biscuit kunt herkennen en zelfs een vleugje honing. Warme mouttonen proef je ook terug in de smaak, die daarnaast een tikje boterachtig is.

Isabella

Laatst had ik het genoegen om nog een tweede smaakvolle Märzen te ontdekken van Nederlandse makelij. Dat was bij de Brabantse brouwerij UTHOKA Brouwstudio: Isabella. Ook in dit bier vind je geur- en smaaktoetsen terug van mout en biscuit en speelt hop hiervoor een diende rol. Robuuste smaken, dankzij het gebruik van een subtiel aandeel van melanoidine-mout, een specialiteit van mouterij Weyermann uit Bamberg.

Heeft jouw brouwerij ook een bier in de stijl van traditionele Märzen? En vind je het leuk er een proefnotitie van terug te lezen op deze site? Neem dan even contact op om de mogelijkheden te bespreken.