Het ongewone, onzekere is bezig het nieuwe normaal te worden. Thuiswerken, social distancing: straks voelt het alsof we nooit anders hebben gedaan. Uit eten of een biertje op het terras zijn een herinnering uit het verleden. Kleine brouwerijen proberen er het beste van te maken nu het leeuwendeel van hun omzet is weggevallen. Grote ook. “Het kan niet anders dan dat brouwerijen in Nederland het moeilijk hebben of krijgen.” Covid-19: kleine brouwers tussen hoop en vrees.

De corona-impasse is zijn derde week ingegaan. Aan de situatie verandert niets tot en met 28 april. In de week voorafgaand aan die datum kondigt het kabinet aan wat voor maatregelen we kunnen verwachten voor het verdere verloop van de covid 19-situatie. De strategie van de regering is verklaar- en verdedigbaar voor de korte termijn, om de zorg in Nederland te behoeden voor een infarct. Bij verreweg de meeste burgers en politici kan die keuze rekenen op begrip. De maatregelen lijken effect te krijgen: het aantal patiënten met een covid 19-besmetting op de IC vlakt af. Of het hierbij blijft of onverhoopt toch erger wordt, ligt aan de mensen in het land.

Covid-19: kleine brouwers tussen hoop en vrees

Nu de horeca wegvalt als belangrijk afzetkanaal, barst het in de wereld van de kleine, onafhankelijke brouwerijen van de creatieve ideeën om toch voor een stuk omzet te blijven zorgen. De drive through is populair: liefhebbers bestellen bier via WhatsApp of webshop en halen de dozen rechtstreeks af bij de brouwerij. Uiteraard met inachtneming van de door het RIVM opgelegde veiligheidsmaatregelen. Met het grootste gemak met lekkerste bier direct in je achterbak. Virtuele brouwerijrondleidingen en bierproeverijen nemen een grote vlucht. En inmiddels kon Nederland ook kennismaken met de virtuele vrijdagmiddag-borrel.

Tussen wal en schip

Op 6 april ging het digitale steunloket van start voor ondernemers en zelfstandigen die door de coronamaatregelen hun inkomsten vaak dramatisch hebben zien terugvallen. Op het moment loopt de lobby nog om ook productie- en huurbrouwers toe te voegen aan de beroepsgroepen die getroffen zijn door de sluiting van de horeca. Twee groepen ondernemers dreigen in het bijzonder tussen de wal en het schip te vallen: ondernemers die investeren ter voorbereiding van de start van hun bedrijf. Of brouwers die nog geen maand actief zijn. Ze kunnen nog niet bogen of gederfde omzet en medewerkers komen pas in aanmerking voor sociale steunmaatregelen als ze een maand of langer hebben gewerkt voor een baas. Brouwerij Puik uit Apeldoorn is zo’n onfortuinlijk bedrijf. De nieuwe locatie met proeflokaal opende op 4 maart maar moest gedwongen door de omstandigheden elf dagen later de deuren weer sluiten. Voorlopig of voor altijd: dat zal de tijd uitwijzen.

De stand van zaken op 8 april

Cafés en restaurants zijn tot nader order gesloten. Het voorjaar is normaal gesproken de tijd van de bierfestivals, maar die kunnen brouwers en bierliefhebbers dit jaar gevoeglijk op hun buik schrijven. Ook deze week sprak ik weer een aantal betrokken ondernemers om de stemming te peilen. In deze aflevering lees je hoe bieruitgever Fedor Vogel deze bijzondere tijd beleeft. Ook is het woord aan de brouwers Jet van de Griendt (Stadsbrouwerij St. Joris), Jens van Stee (Emelisse) en Rob van den Meijdenberg (KraftBier). Covid-19: kleine brouwers tussen hoop en vrees.

‘Blijven genieten is de beste steun voor brouwers’

Als ik Fedor Vogel spreek over de aanhoudende corona-impasse, is de bekendmaking van de awards voor de Dutch Beer Challenge 2020 net achter de rug. Als uitgever van onder meer de smaakmakende tijdschriften Bier! en Brouw! is hij vanaf het begin betrokken bij hét jaarlijkse examen voor brouwers in Nederland. Dit jaar beleefde de Dutch Beer Challenge een primeur. Voor het eerst werden de onderscheidingen online uitgereikt. “Normaal gebeurt dit op een bijeenkomst waar alle brouwers live aanwezig zijn. Je kunt je voorstellen dat de uitreiking ook altijd een nuttige netwerkbijeenkomst is.” Dat moest worden uitgeweken naar een virtuele ontmoeting, is goed ontvangen. “Gewoonlijk zijn bij de uitreiking zo’n 150 tot 200 aanwezigen”, legt Fedor uit. “Via onze livestream hadden we nu een totaalbereik van 4000 kijkers.” Zo biedt de corona-crisis allerlei nieuwe inzichten voor nieuwe ideeën.

Achterin de keten

Daar tegenover staat dat ook Fedor de invloed voelt van alle maatregelen om de covid 19-perikelen onder controle te houden. Niet alleen de horeca zit op slot, de hele Nederlandse economie werkt nu op spaarvlam. Voor zijn uitgeverij beginnen de gevolgen zichtbaar te worden. “Corona heeft ook invloed op de media. We zitten achterin de keten, maar we merken nu dat de eerste adverteerders vragen of hun contracten on hold kunnen worden gezet. En het is maar afwachten hoe zich dat verder ontwikkelt.” Het moge duidelijk zijn dat deze ontwikkelingen niet beperkt blijven tot publicaties over bier en horeca. Online of print, alle uitgevers ondervinden er gevolgen van. Al zijn die het grootst voor tijdschriften en (regionale) dagbladen omdat daar gedrukte uitgaven een belangrijke kostenpost zijn.

‘Corona zal verhoudingen biermarkt veranderen’

Volgens Fedor kan het niet anders dan dat brouwerijen het nu moeilijk hebben of krijgen. “Een ondernemer heeft omzet nodig. Zowel de kleine als de grote bedrijven hebben het onder deze omstandigheden zwaar. Een taproom die nu niet open kan, is een extra last. We zien natuurlijk allerlei creatieve initiatieven zoals virtuele rondleidingen, of verkoop door afhalen direct bij de brouwerij. Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat hiermee maar een deel van de normale omzet wordt gehaald. Niemand kan inschatten waar we op het moment zitten. Wat wel duidelijk is: hoe langer het duurt, hoe harder de klappen gaan vallen. Het is te verwachten dat de corona-crisis de verhoudingen in de Nederlandse biermarkt gaat veranderen.”

Belangrijke rol voor de bierliefhebber

De huidige omstandigheden in een volwassen wordende markt laten wat Fedor betreft zien hoe belangrijk het is voor brouwerijen niet alleen te investeren in techniek en kennis van het brouwersvak, maar ook in ondernemerschap. Niettemin: “De echt goede bieren hebben de grootste overlevingskans”, gelooft hij. Voor de liefhebber die diversiteit op het gebied van ambachtelijk bier echt aan het hart gaat, ziet Fedor een belangrijke rol. “Blijf genieten. Want bier blijven drinken is nu belangrijker dan ooit. Koop het bij de slijter of online, of rechtstreeks bij de brouwer. Want blijven genieten van bier is op dit moment de beste steun die je brouwers kunt geven.”

‘Problemen stoppen niet als lockdown voorbij is’

Uit haar woorden maak ik op dat het even tijd nodig had voordat ze voor zichzelf een weg vond in de hele covid 19-situatie. Nog steeds gaat het voor haar gevoel van links naar rechts: het ene moment strijdlustig, het andere voelt het bewustzijn overweldigend van wat er allemaal op haar afkomt in deze ongekende omstandigheden. Jet van de Griendt is met recht een duizendpoot in de Nederlandse bierwereld. Haar rol als brouwer bij de Bredase stadsbrouwerij St. Joris vraagt beslissingen: wat is het beste voor de medewerkers van etablissement De Boterhal, waar de brouwerij deel van uitmaakt? Moet de externe productie van St. Joris-bier wel of niet doorgaan? Een van de andere talrijke bier-gerelateerde activiteiten van Jet is Biertalent. Dit initiatief van een aantal Nederlandse biersommeliers in samenwerking met StiBON biedt op abonnementsbasis horecapersoneel de benodigde vakkennis over bier. De start van Biertalent in haar uitvalsbasis Rotterdam is voor onbepaalde tijd uitgesteld.

‘Samen de boel weer op gang krijgen’

Ze vindt dat brouwers alvast hun gedachten moeten laten gaan over de situatie als de horeca weer opengaat. “Wat gaan ondernemers doen als de boel lang heeft stilgelegen”, denkt Jet hardop. “Wordt het dan klein tegen groot? Houd er dan rekening mee dat grote jongens dan bier gaan afzetten tegen lagere prijzen. Wat voor gevolgen heeft dat voor jou als brouwer? In mijn ogen is het belangrijk om te kijken hoe je elkaar weer samen op gang kunt krijgen. Niet alleen op het gebied van prijs. Wij hebben een mooie locatie hier met brouwerij St. Joris, dus een training aanbieden voor horecamedewerkers geeft ook meerwaarde. De consument moet op enig moment weer de normale prijs gaan betalen voor zijn biertje. #Supportyourlocals stopt niet als de lockdown weer voorbij is.”

‘Zolang je maar gezond blijft’

Jet ziet zeker ook positieve dingen. “Mensen worden zich bewust van de waarde van echt sociaal contact. En ze ontdekken hoe goed en belangrijk het is om elkaar te helpen. Hier komen we ook weer uit. Zolang je maar gezond blijft.“ Daarbij is het volgens haar ook heel belangrijk om stress in de hand houden. “Want dat beperkt je enorm in je creativiteit. Ik kijk op dit moment nog maar een keer per dag naar het nieuws. Wat mij ook helpt is het bewustzijn dat ik er alles aan doe wat in mijn mogelijkheden ligt. Daar regelmatig bij stil staan zorgt voor de nodige verlichting. Help elkaar en vergeet niet af en toe ook te lachen.”

‘Doen er alles aan dat niemand op een droogje zit’

Covid-19: kleine brouwers tussen hoop en vrees. Ook de Zeeuwse brouwerij Emelisse treft de corona-impasse stevig. Het eigen horecabedrijf Slot Oostende is gesloten. “En daarmee zijn we zelf wel onze grootste klant”, vertelt brouwmeester Jens van Stee. “De export ligt op zijn gat. Via retail en groothandels is er nog wel omzet. Maar bier verkopen via de horeca gaat nu eenmaal een stuk sneller dan in de slijterij.” Voor de circa 90 medewerkers van het horecabedrijf is een aanvraag gedaan voor gedeeltelijke loondoorbetaling. In de brouwerij is er altijd wat te doen. Op dit moment brouwt Emelisse nog, maar het volume is drastisch teruggeschroefd: niet 8000 liter per week maar per maand.

Samenwerking

Nu de verkoop via de horeca wegvalt, zoeken Jens en zijn team andere kanalen. Samenwerking met lokale partners speelt daarbij een voorname rol. Jens geeft als voorbeeld de firma In de Bakkerij, die normaal het brood levert aan Slot Oostende. De twee bedrijven hebben voor het paasweekeinde de actie Bier en Brood van Zeeuwse Bodem: alle lekkers voor de paasdagen is online te bestellen en af te halen op goede vrijdag en paaszaterdag bij de Emelisse drive through. Ideaal voor iedereen die de drukke supermarkt voor de feestdagen liever mijdt. Met de garage sale vanuit de loods van Het Biercollectief aan de Diazweg heeft Jens inmiddels ook goede ervaringen. Voor bestellingen via de webshop heeft Emelisse aantrekkelijke aanbiedingen, ook voor wie niet in Zeeland woont.

Nieuwe bieren op de plank

De brouwmeester stuurt zijn bedrijf zelfbewust door deze onzekere periode. “We zijn een gezond bedrijf. We kunnen wel wat hebben.” De brouwerij heeft nieuwe bieren op de plank. Liefhebbers kunnen zich verheugen op de release van een aantal exclusieve barrel aged specialiteiten. Daarnaast geeft Emelisse een nieuwe invulling aan de gastronomische foodpairing-diners die normaal maandelijks plaatsvinden in het restaurant van Slot Oostende. “Onze chefs bereiden een viergangendiner. Wie een avond thuis wil genieten, kan het bij ons afhalen samen met de bijpassende bieren. Een gerecht moet thuis nog in de magnetron, de overige gangen kunnen direct op tafel. Bij het diner zit ook een link naar onze online proeverij op Youtube. Daar geef ik uitleg over de bier-spijscombinaties zoals ik dat normaal gesproken in ons restaurant doe. De mensen zijn nu gedwongen thuis te zitten, maar bij Emelisse doen we er alles aan dat dat gelukkig niet op een droogje hoeft.”

‘Herstel zal langzaam maar zeker gaan’

Hoe staan de zaken bij KraftBier nu de maatregelen rondom de covid 19-epidemie een week of drie van kracht zijn? Brouwer Rob van den Meijdenberg heeft over publiciteit niet te klagen. “Op 1 april startte onze crowdfunding. Met de opbrengst willen we KraftBier 2.0 mogelijk maken.” De brouwerij is inmiddels vijf jaar actief en was bij de start een van de eersten in Tilburg. Inmiddels is de stad gezegend met maar liefst 13 productie- en huurbrouwers. Voor Rob een geschikt moment om zijn brouwerij opnieuw te positioneren. De crowdfunding loopt op het moment naar tevredenheid, zeker gezien het ongekende gesternte waaronder dat avontuur begon. “Om de crisis goed door te komen, hebben we de beoogde opbrengst opgeschroefd. We bedenken nu creatieve acties om de vaart erin te houden bij de campagne.” Dat Rob noodgedwongen geen energie kan steken in de verkoop aan horeca, heeft een onverwacht voordeel: hij kan al zijn tijd steken in de crowdfunding.

‘Virtuele vrimibo werkt hartstikke goed’

Bij zijn campagne-ideeën vormt verbinden een rode draad. “We zijn begonnen met een virtuele vrijdagmiddagborrel. Die is natuurlijk het leukste met een biertje van KraftBier erbij. Deelnemers kunnen ons bier kopen bij hun lokale slijter. Het was even wennen, maar het werkt eigenlijk hartstikke goed.” Om de onzekere periode zo goed mogelijk door te komen, zoekt Rob ook verbinding met andere plaatselijke ondernemers. “Ik had vanochtend contact met slagerij Pessers. Met het mooie weer en het lange paasweekeinde op komst, leek het ons een prima idee als zijn klanten bij een lekkere barbecue ook kunnen genieten van een goed glas KraftBier.”

Dikke streep door het festivalseizoen

Met het voorjaar komt de zon ook weer tevoorschijn. Onder normale omstandigheden voor Rob het seizoen van de festivals. “Die speelden een belangrijke rol in onze plannen om bekendheid te blijven geven aan onze crowdfunding. En vooral de grote festivals zoals in Den Bosch en Hop On Hop Off in Breda zorgen ook voor flink wat omzet. We hadden een stuk of dertig afspraken in de agenda staan voor april, mei en juni. Maar daar kan natuurlijk nu een dikke streep doorheen. Ook na 1 juni denk ik niet dat grote evenementen alweer mogelijk zijn.”

Enthousiasme voor lokale ondernemers

Rob beseft dat de problemen niet voorbij zijn zodra de horeca weer open kan. “Hoe mogen cafés en restaurants weer open? Social distancing zie ik nog niet zo snel weer verdwijnen. Hebben ondernemers de middelen om weer bier in te kopen? Ik voorzie dat in de nasleep nog wel eens de grootste klappen kunnen vallen. Het zal langzaam maar zeker weer beter gaan. Wat ik nu positief vind, is dat heel veel mensen hun enthousiasme voor plaatselijke kleine ondernemers hebben ontdekt. Laten we die positiviteit en saamhorigheid vasthouden en elkaar blijven steunen.” 

Wil jij bijdragen aan brouwerij KraftBier? Hier vind je informatie over hun lopende crowdfunding.

Breder perspectief

Covid-19: kleine brouwers tussen hoop en vrees. Wie de situatie bekijkt in een breder perspectief, herkent na een week of drie intelligente lockdown een tegenstelling. Enerzijds bezorgde burgers, en medische professionals die volledig in beslag worden genomen door de zorg aan de grote groep patiënten die aan het coronavirus ten prooi vallen en waarvan velen op een ellendige manier overlijden. Aan de andere kant rationele rekenaars die wijzen op het belang dat de economie zo goed mogelijk functioneert.

Schijntegenstelling

Je hoort ook stemmen die het argument aandragen dat een gezonde economie meer levens en levensjaren redt dan de huidige virusepidemie kan nemen. Vanuit de gedachte: mensen met weinig geld hebben een slechtere gezondheid. Zo beschouwd is er sprake van een schijntegenstelling en liggen een functionerende economie en gezondheid in elkaars verlengde. Deze stemmen wijzen op het gevaar dat de huidige situatie in zich bergt. Waarin talloze bedrijven, ondernemers en zelfstandigen nu minder of helemaal geen omzet maken. En dat straks doorwerkt in een verminderde belastingopbrengst.

Cultuur en identiteit niet opofferen

Wat moet je hier als brouwer of burger van vinden? Ethisch gezien lijken die bezorgde burgers en medici het gelijk aan hun kant te hebben. Maar verhelderend vond ik deze uitspraak van de Duitse microbioloog Alexander Kekulé: “Als we onze samenleving nog drie maanden of langer een lockdown opleggen, dan offeren we alles op wat we definiëren als onze identiteit en cultuur. Omwille van het feit dat we niet bereid zijn te accepteren dat individuele mensen overlijden, zodat uiteindelijk de meerderheid immuun is. Dat vind ik verkeerd.” Een voorbeeld van een terrein in onze maatschappij waar we andere keuzes maken, is gauw gevonden. Als we het risico dat mensen overlijden in het verkeer willen reduceren, moeten we de maximumsnelheid nog verder moeten beperken: tot 80 km/h of minder. Ik verwacht dat een meerderheid van de mensen in Nederland het met zo’n keuze niet eens is.

Leven met minder stress

We kijken van week tot week. Voor 28 april verandert er in geen geval iets. Voor ondernemers en zelfstandigen blijven het onzekere tijden. Waarin we wel nieuwe inzichten krijgen voor nieuwe ideeën, en nieuwe dingen leren. We stellen in deze corona-impasse bijvoorbeeld vast dat zonder het gebruikelijke vliegverkeer de lucht schoner wordt. En leren zo dat we met ons gedrag wel degelijk direct invloed hebben op iets omvattends en abstracts als ‘het’ klimaatprobleem. We ervaren hoe belangrijk het is, en gewoon, om elkaar te helpen zonder daar direct iets voor terug te verwachten. We ontdekken een hernieuwd enthousiasme voor kleine, lokale ondernemers. Zouden we zo ook ontdekken dat dit een weg is naar een leven met minder stress, gezonder en dus rijker? Dat lijkt me een vooruitzicht om samen het glas op te heffen. Proost, op de betere tijden die er weer aan komen!

Dit is een artikel van biersommelier en contentmaker Frits Dunnink. Wil je meer weten over mij? Neem dan een kijkje op de pagina Wie-is op deze site.