Genieten van een goed glas ambachtelijk bier: is dat nog relevant nu het onzichtbare gevaar van covid-19 ons de adem beneemt? Bierschrijver peilde de stemming onder Nederlandse brouwers en biersommeliers: bezorgd, gelaten maar desondanks ook hoopvol. “Een mooi glas bier blijft een van de meest makkelijk te verkrijgen cadeautjes die je jezelf kunt gunnen in deze onzekere tijden.” Welke gevolgen heeft covid-19 voor kleine, onafhankelijke brouwers in Nederland?

De afgelopen dagen zong steeds het liedje van R.E.M. door mijn gedachten: “It’s the end of the world as we know it.” Wat leek op een stevige griepgolf zoals die wel vaker rondgaat in het Verre Oosten, heeft zich inmiddels geopenbaard als een epidemie die wereldwijd samenlevingen in een ijzeren greep houdt. Een onzichtbaar gevaar houdt huis, besmet mensen arm en rijk, jong en oud. En doodt hen. (Hoewel het virus op de allerjongsten geen vat lijkt te hebben.) Het onder controle houden vraagt terecht om stevige maatregelen. De overheid in Nederland ziet zich genoodzaakt samenkomsten van haar burgers te verbieden. Dat met ingang van 15 maart klokslag 18.00 uur alle horecagelegenheden tot nader order de deur dienden te sluiten, heeft voor Nederlandse brouwerijen de grootste impact. De afgekondigde maatregelen gelden vooralsnog tot 1 juni.

Covid-19 en de gevolgen voor onafhankelijke brouwers

Dit artikel is een eerste inventarisatie als antwoord op de vraag wat voor gevolgen de coronacrisis heeft voor kleine, onafhankelijke brouwerijen in ons land. Ik sprak opiniemakers, zoals de altijd wel-geïnformeerde bierambassadeur Rick Kempen en biersommelier Henri Reuchlin. Daarnaast wisselde ik van gedachten met brouwers. Waarbij ik benieuwd was naar hoe het warme brouwers als Peter Rouwen en Ramses Snoeij vergaat in deze ongekende tijden. Maar ook Frans Filius van bierfirma Grutte Pier of Uwe Kalms, die met Uthoka Bierstudio huurbrouwt bij zijn eigen brouwerij. Ze hebben allemaal te kampen met grote onzekerheid, maar blijven niettemin hoopvol.

‘Niet te overzien hoe dit gaat lopen’

Ik begin mijn rondgang door bierland Nederland in Amsterdam, waar Rick Kempen een moment de tijd neemt om van gedachten te wisselen. “We staan aan het begin van iets, waarvan we niet kunnen overzien hoe het gaat lopen. Wat wel duidelijk lijkt: iedereen gaat klappen krijgen. Een groot deel van onze brouwerijen zijn jonge bedrijven die nog drukdoende zijn om vet op de botten te krijgen. Wie zijn onderneming avontuurlijk heeft gefinancierd, loopt nu extra risico.”

Rick vergelijkt de Nederlandse biermarkt met een ballon die de afgelopen jaren steeds harder werd opgeblazen. “Die klapt een keer. Maar dat de coronacrisis de naald zou zijn die dat veroorzaakt, kon natuurlijk niemand voorzien. In een crisis zijn specifieke ondernemerskwaliteiten gevraagd. Als je je bedrijfsvoering, financiering of kwaliteit slecht op orde hebt, dat gaat zich extra wreken. Wat je nu ziet is dat veel brouwerijen acties op touw zetten om hun voorraden te verkopen of via cadeaubonnen de cashflow op peil te brengen. Ze vragen het publiek daarmee om steun. Maar dat gaat zich ook steeds verder afvragen waaraan het geld besteedt. Met hoeveel brouwerijen kan de consument solidair zijn?”

‘Elektrische heggenschaar’

“Wat ik ook zou doen, is een stresstest uitvoeren. Ga uit van de meest ongunstige situatie die je kan treffen. Wat als de horecasluiting nog een half jaar duurt, de export komt stil te liggen en ook de retail dicht moet? Als je geschoren wordt, moet je stil blijven zitten. Met dien verstande dat dat nu gaat met een elektrische heggenschaar. Vertrouw op de maatregelen van het kabinet om zo min mogelijk bedrijven, hun medewerkers en zelfstandigen in de knel te laten komen. Bedenk wel: dit gaat ook weer voorbij. Er komen betere tijden aan, ook voor de sector van kleine, onafhankelijke brouwers. Wanneer is niet afzienbaar. Reken erop dat rigoureuze maatregelen voorlopig nodig blijven.”

‘Experimenteerdrift verflauwt’

De tweede stop op mijn rondgang is Den Haag. Daar, aan een sfeervolle gracht op een steenworp afstand van het Binnenhof, houdt biersommelier Henri Reuchlin kantoor. Achter de en suite schuifdeuren is de stemming bedachtzaam. Volgens Henri is het voornaamste kenmerk van de tijd waarin we ons bevinden, dat veel zekerheden wegvallen. “Welke gevolgen krijgt covid-19 voor onafhankelijke brouwers in Nederland? Ik voorzie dat de meeste mensen zich, ook mentaal, gaan terugtrekken in het vertrouwde. Dat heeft ook gevolgen voor hun smaak. Het ligt voor de hand dat hun experimenteerdrift verflauwt. Rodekool en draadjesvlees eerder dan exotische gerechten. Ik voorspel dat bierliefhebbers teruggrijpen op eerlijke bieren zonder poeha.”

‘Let op elkaar’

Zal er vraag blijven naar bier van kleine, onafhankelijke brouwers? “Een mooi glas bier blijft een van de meest makkelijk te verkrijgen cadeautjes die je jezelf kunt gunnen in deze onzekere tijden. Wat we als biersommeliers moeten doen, is nu inzichtelijk maken welke brouwerijen extra steun van de consument verdienen. Er is voor alle brouwers in Nederland een uitdagende tijd aangebroken. Voor ondernemers die hun nek hebben uitgestoken om serieus te investeren in technologie, mensen, kennis en kwaliteit is het extra zwaar. Met onze kennis als biersommelier is het onze taak dat te duiden, de verhalen van deze ondernemers uit te dragen. De consument kan daar dan zelf zijn of haar conclusie aan verbinden. We moeten nu letten op elkaar. Daarbij is het belangrijk dat we ook de lokale brouwers en andere ondernemers niet vergeten. Vooropgesteld dat ze ons de kwaliteit bieden die we zoeken.”

‘Gezondheid is nu het belangrijkste’

Verder zuidwaarts gaat mijn weg. In Rotterdam ontmoet ik Peter Rouwen: in een spic en span gepoetste brouwerij. Zijn brouwerij Noordt is direct gestopt met brouwen. De taproom is vanzelfsprekend voor onbepaalde tijd gesloten. De tapkranen waar normaal gesproken gul het ambachtelijke bier uit vloeit, zijn blinkend schoon. Verder produceren heeft wat Peter betreft nu geen zin. Hij reageert nuchter op de ontstane situatie. “Wat nu het belangrijkste is, is dat mijn gezin en mijn medewerkers gezond zijn. We brengen aan liefhebbers hier in Rotterdam sixpacks of dozen met 24 flessen rond. Bestellen kan via WhatsApp. Onze lagertanks zitten vol. Bier dat je op 0°C bewaart, daar gebeurt natuurlijk verder niet veel mee.”

‘Wie zwaar heeft geïnvesteerd, krijgt het moeilijk’

Ondanks zijn nuchterheid beseft Peter terdege dat we in een uitzonderlijke situatie zitten. “Ik denk dat dit wel het einde is van het Nederland dat we zo lang hebben gekend. We hebben het straks over de tijd van vóór en ná de coronacrisis. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Wat belangrijk is, is dat alle maatregelen gelden in het hele land. Ik kan me erin schikken. We kunnen ook niet anders. Wat scheelt is dat we met brouwerij Noordt qua bedrijfsvoering heel compact zijn. Wie zwaar heeft geïnvesteerd, of super snel heeft uitgebreid, gaat het moeilijk krijgen.”

‘Een paar keer ’s nachts wakker geworden’

Ik zak de A16 af, overbrug het Hollands Diep en kom terecht in Hooge Zwaluwe. Daar steek ik aan bij Ramses Bier. Drijvende kracht van deze brouwerij is Ramses Snoeij. Hij ervaart wel degelijk stress. “De afgelopen nachten ben ik wel een paar keer wakker geworden met een vraag in mijn gedachten. We hebben veel directe verkoop aan de horeca. Die afzet valt natuurlijk weg, voor zo lang als het duurt. Geplande collabs en evenementen gaan niet door. De officiële opening van ons proeflokaal BRACK in Breda, het laatste weekeinde van maart, is ook gecanceld. Dat geldt ook voor de opdrachten die we normaal gesproken krijgen van huurbrouwers. Het zijn natuurlijk onvoorstelbaar moeilijke tijden nu: voor brouwers, voor alle ondernemers en kleine zelfstandigen.”

‘Social distancing is zo belangrijk!’

Desondanks brouwt Ramses wel door, zij het op beperktere schaal. “Gelukkig is het afzetkanaal via de detailhandel nog wel open. We halen onze banden met de webshops aan. Normaal gesproken zetten we onszelf niet heel actief in de etalage. Wie bier van ons nodig heeft, weet ons normaal gesproken prima te vinden. Maar in de huidige omstandigheden neem ik toch wat meer initiatief om onder de aandacht te brengen dat ik er ben. We tuigen onze eigen webshop op. We hebben ook overwogen om bij onze brouwerij een afhaalpunt te creëren. Daar hebben we toch van afgezien, omdat we denken dat de regering binnenkort met sterkere maatregelen komt zodat meer mensen ook echt thuisblijven. Ik geef ze geen ongelijk: social distancing is in deze situatie echt héél erg belangrijk!”

‘Ons product is gelukkig houdbaar’

De tocht voor mijn onderzoek naar de gevolgen van covid-19 voor onafhankelijke brouwers in Nederland hervat ik in oostelijke richting. Ik volg de A59 en kom uit in Vught. Daar heb ik afgesproken met brouwer en biersommelier Uwe Kalms. De man achter Uthoka Brouwstudio ontmoeten we in de speeltuin, uiteraard op voor de omstandigheden afgemeten afstand van anderhalve meter. Kalms houdt een oogje in het zeil op zijn spelende kroost. Ook hij gaat door met brouwen en doet dat eveneens rustiger aan dan normaal. “Als brouwers hebben we het voordeel dat ons product houdbaar is. Op enig moment komt de vraag weer, al weten we natuurlijk op dit moment allemaal niet wanneer. Dan is het wel belangrijk dat je meteen al kunt leveren.”

‘Dat we geen proeflokaal hebben, is nu een voordeel’

“Wat we altijd een beetje een nadeel vonden, ontpopt zich nu als voordeel”, vervolgt Uwe: “Dat we geen eigen proeflokaal hebben. Onder normale omstandigheden is dat voor brouwerijen het afzetkanaal waarmee ze de beste marge kunnen maken. Maar die afzet breekt met de lockdown helemaal weg. Bij ons is het brouwen van huisbieren voor de horeca gestopt. Het loont nu dat we voor het financieren van onze brouwerij geen gebruik hoefden te maken van vreemd kapitaal, van de bank of via crowdfunding. We hebben ook geen personeel, alleen de huur loopt door. Onder deze crisis gaan juist die brouwerijen lijden waarvan je het eigenlijk niet zou willen: de ondernemers die echt hebben geïnvesteerd om het brouwen in Nederland op een hoger plan te krijgen. Natuurlijk: de regering heeft gezegd dat er steunmaatregelen komen. Maar dan hoop ik toch van harte dat dat anders wordt ingestoken dan in Duitsland. Daar kunnen bedrijven in nood nu een krediet krijgen. Maar hoe moet je dat terugbetalen als je maandenlang in je bedrijf geen omzet hebt?”

‘De corona-crisis hakt er bij ons stevig in’

Covid-19 en de gevolgen voor onafhankelijke brouwers. Ik besluit mijn rondgang door Nederland in het hoge Noorden, in Bartlehiem op precies te zijn. Dat dorp zou je kunnen kennen van het legendarische bruggetje, een landmark op de route van de Friese Elfstedentocht. Het is tegenwoordig ook de woonplaats van brouwer Frans Filius. En deze biersommelier ken je natuurlijk als een van de trekkers van Grutte Pier Brouwerij uit Leeuwarden. “Het zijn barre tijden”, stelt Frans vast. “Maar we kunnen met z’n allen nu niet naar de bar.” Bij de normaal gesproken stoere Grutte Pier hakt de corona-crisis er stevig in. “De horeca is voor ons een grote markt. We hadden voor dit jaar afgesproken om daar de volle focus op te leggen. Met heel veel energie kregen we het elkaar om er veel tapkranen bij te krijgen dit voorjaar. Voor ons is het ontzettend balen dat alle horeca voor onbepaalde tijd de deuren moet sluiten. Al is het een begrijpelijke maatregel natuurlijk.”

‘Winkeliers moet je nu niet passeren’

“We hebben ook stevig geïnvesteerd in de voorraad. Grutte Pier wilde de komende tijd twee nieuwe bieren lanceren: een lentebier en een witbier. Nu hebben we in totaal 14.000 liter bier in huis. We hebben moeite om het op te slaan. Voor het witbier vestigen we onze hoop op het zomerseizoen. We denken op het moment na wat de beste manier is om de verkoop toch door te laten gaan. Onze webshop zou een mogelijkheid zijn. Maar nu zelf je bier gaan verkopen, lijkt me niet echt de bedoeling. Waarom? Omdat je daarmee je vaste afnemers van de detailhandel passeert. Die moeten ook afzet houden, vind ik.”

“We ontdekken in de nieuwe situatie ook mogelijkheden. We organiseren samen met biertroubadour Jan Nota uit Pingjum een virtuele proeverij. Bierliefhebbers kunnen bij de slijter een bierpakket kopen, inclusief toegang tot de live-stream. Afgelopen zaterdag was de eerste keer. Wie wil meedoen maar geen verkooppunt in de buurt heeft of liever niet de deur uit gaat, kan terecht in onze webshop. Het is interactief, deelnemers kunnen via de chat vragen stellen aan mijn compagnon Renze Bil en mij. Maar we doen het allemaal wel op afstand: Jan Nota in zijn kroeg in Pingjum, Renze bij hem thuis en ik hier in Bartlehiem. Het was echt een topavond, komende zaterdag doen we het weer. Onze grootste zorg op dit moment is dat niemand weet hoelang de coronacrisis gaat duren. Er gaan stemmen op om, wanneer het allemaal achter de rug is, de medewerkers van de supermarkten als dank te trakteren op een mooie avond bij de plaatselijke horeca. Grutte Pier vindt dat echt een hartstikke mooi idee.”

Samenkomsten tot 1 juni verboden

De tijdelijke lockdown van ’s lands horeca duurt nu iets meer dan een week. Intussen zorgen medische professionals in ziekenhuizen in heel Nederland voor circa 1250 patiënten bij wie het lichaam vecht tegen covid-19, vaak voor hun leven. De zorg zet zich schrap, de storm moet zijn hoogtepunt nog krijgen. De overheid probeert haar burgers er echt van te doordringen om zoveel mogelijk thuis te blijven en buiten de eigen vier muren social distancing serieus te nemen. Onder het motto: ‘Het virus verspreidt zichzelf niet; jij bent het die het virus verspreidt!” Dit leidde tot het besluit om alle samenkomsten in ieder geval tot 1 juni te verbieden. Een verbod dat de politie handhaaft op last van boetes. (Het zijn begrijpelijke maar vergaande maatregelen waar we als burgers maar niet te erg aan moeten wennen.)

Solidariteit

Welke gevolgen heeft covid-19 voor kleine, onafhankelijke brouwers in Nederland? Het is een ongekende tijd die in de mensen niet altijd het beste, maar zeker ook niet altijd het slechtste naar boven haalt. In heel het land ontluiken initiatieven van solidariteit voor mensen in de samenleving die het nu extra zwaar hebben. Ouderen en chronisch zieken voor wie het virus extra risico betekent, maar ook eenzaamheid op de loer licht. Lokale ondernemers wordt een hart onder de riem gestoken via #supportyourlocals. Ik doe goede wensen dat die solidariteit niet wegebt naarmate de hele maatschappelijke ontwrichting en de angst langer aanhouden.

Proosten op betere tijden

Het is zoals Peter Rouwen verwoordde: we zitten allemaal in hetzelfde schuitje. De Nederlandse brouwers, groot en klein, zorgen voor de verfrissing. Samen met de biersommeliers. (Waarbij wel een kanttekening op zijn plaats is: te veel alcohol ondermijnt je weerstand.) Maar ook dit gaat voorbij: er breken weer betere tijden aan. Laten we daar met zijn allen op proosten!

#HelpDeHoreca

Wil jij jouw favoriete restaurant, café of hotel helpen? Op de website ‘Help de Horeca’ koop je een waardebon die je daar, als de coronacrisis voorbij is, kunt verzilveren. Zo steun je horeca-bedrijven in een moeilijke tijd en heb jij iets om naar uit te kijken.

Dit is een artikel van biersommelier en contentmarketeer Frits Dunnink. Wil je meer weten over mij? Neem dan een kijkje op de pagina Wie-is op deze site.