Midden in het donkere jaargetijde schitteren talloze lichtjes. Het leven schakelt even terug in een andere versnelling wanneer we kerst vieren. Ervaar je kerst als stress, of als een moment van bezinning? Dat laatste gun ik jou. Schakel terug, neem een moment van aandacht voor jezelf. Tel je zegeningen. Of zijn er dingen die je anders zou willen? Bij zo’n moment past een mooi glas bier. Kerst – it’s a most wonderful time for a beer.

‘It’s a most wonderful time for a beer’

De kerstperiode is traditioneel ook de tijd van het kerstbier. Gebrouwen met vakmanschap: stevige degustatiebieren met in de geur en smaak dikwijls een prominente rol voor winterse specerijen. In dit stukje ervaar je meer over het traditionele Belgische kerstbier. Ik vertel je over de geschiedenis ervan. Ook laat ik je kennismaken met vijf kerstbieren die naar mijn smaak de moeite waard zijn. Dat bespaart jou weer een tijdrovende zoektocht bij de slijter. Want je hebt in de aanloop naar kerst vast nog meer te doen.

Belgisch kerstbier: een korte historie

Als je de sporen van het Belgische kerstbier volgt in de geschiedenis, kom je uit in de steenkolenstreek in het Franstalige gedeelte: in Charleroi om precies te zijn. Daar vind je in de laatste jaren van de 19^e eeuw de eerste cafés die adverteren met een speciaal bier. Het wordt uitsluitend in de eindejaarstijd geschonken en men noemt het, inderdaad in het Engels: ‘Christmas Beer’. Ook in andere steden in het land van onze zuiderburen maken de daaropvolgende jaren kasteleins reclame voor Christmas Beer van Britse makelij. We komen het ook tegen onder de noemer (double) scotch ale. Dat is een duidelijke vingerwijzing om wat voor bier het gaat: geïmporteerd, gebrouwen door brouwers uit Engeland of Schotland.

Fabeltje

Misschien klinkt het je raar in de oren dat er in die tijd bier werd geïmporteerd in het roemrijke bierland België. Dan moet je weten dat de situatie daar ruim een eeuw geleden een hele andere was dan nu. In die tijd was het bier van Belgische brouwers namelijk van hele matige kwaliteit. Anders dan nu exporteerden ze nauwelijks. Bierliefhebbers waren de Belgen echter zeker wel. Daarom voerden ze veel bier in: van over de Noordzee en uit Duitsland. Zo zie je maar: dat België al eeuwenlang een vermaard bierland is, berust op een fabeltje.

België importeerde vanuit Groot-Brittannië vooral pale ale, stout en scotch ale. In het Verenigd Koninkrijk was “Christmas beer” in die dagen geen bekende bierstijl. Waarschijnlijk verkocht men in België dus scotch ale als kerstbier, mogelijk met speciaal voor de Belgische markt ontworpen kerstige etiketten.

Navolging

Het spreekt voor zich dat deze succesvolle Britse bieren navolging vonden bij Belgische brouwers. Vooral na afloop van de Eerste Wereldoorlog nam het produceren van Britse brouwstijlen bij onze zuiderburen een hoge vlucht. De reden daarvoor was dat ze bovengistend zijn. Deze manier van brouwen vergt voor kleine brouwerijen minder investeringen dan ondergistende bieren van Duitse signatuur. Het is dan ook niet toevallig dat Duvel, het zware blonde bier zoals we dat tot op de dag van vandaag kennen, juist in deze tijd zijn oorsprong vindt. Een voorvader van de huidige brouwers creëerde het met een giststam meegesmokkeld uit Schotland onder de naam Victory Ale.

Het oudste nog verkrijgbare kerstbier

Het oudste kerstbier dat ook nu nog op de markt is, is Gordon Xmas. We zullen het verderop in dit stukje nog tegenkomen. De Schots-Belgische importeur John Martin deponeerde het merk Gordon Xmas in 1934. Decennialang gebrouwen in Schotland, vindt de productie sinds enkele jaren plaats in België: een poosje bij brouwerij Palm, maar tegenwoordig in het Waalse Genval. In de loop der tijd begonnen de meeste zichzelf respecterende Belgische brouwerijen een kerstbier op de markt te brengen.

Vijf aanbevolen Belgische kerstbieren

Kerst – it’s a most wonderful time for a beer. Over smaak valt niet te twisten, maar niet ieder kerst- of winterbier is natuurlijk even de moeite waard. Dat was mijn stellige conclusie van de winterbier-proeverij van bierconsumenten-vereniging PINT waar ik laatst aan deelnam. Sommige zijn té zoet, te uitgesproken kruidig of om andere redenen qua aroma’s en smaak uit balans. Om je een beetje wegwijs te maken, stel ik vijf kerstbieren nader aan je voor. Ze zijn redelijk goed verkrijgbaar bij slijters in Nederland. Het zijn stuk voor stuk bieren die ik ook zelf met plezier proef. Het zijn (in volgorde van alcoholpercentage):

• Val-Dieu Bière de Noël
• Gordon Xmas
• Sint Bernardus Christmas Ale
• Gouden Carolus Christmas
• Dolle Brouwers Stille Nacht

---

Val-Dieu Bière de Noël

Brasserie de l’Abbaye du Val-Dieu
7% ABV

Van mijn kwintet Belgische kerstbieren is dit waarschijnlijk de meest toegankelijke. Het vloeit troebel, amberkleurig, royaal schuimend in je glas. In de geur herken je vers witbrood, tonen die aan zuurtjes doen denken (typisch voor de gebruikte Belgische gist) en hints van winterse specerijen. De smaak geeft prettige zoetheid van gulle mout, specerijen (kruidnagel) en tonen van geel fruit. Dit kerstbier van de abdij Val-Dieu is een degelijk gebrouwen bier met een goede balans van zoet en bitter. Schenk het direct uit de koelkast en ontdek hoe de geuren en smaken zich ontwikkelen als het een beetje warmer wordt.

Gordon Xmas

Brewery John Martin & Brewery Timmermans
8,8% ABV

Zoals je in het voorgaande hebt kunnen lezen is dit het oudste nog verkrijgbare kerstbier uit België. De geur is zoet met tonen van mout en donker gerijpt fruit, zuurstok, een beetje rum-achtig. De smaak is zacht, herinnert aan gedroogd fruit/kersen. Ik heb ook van proevers gehoord dat ze tonen van hout tegenkomen, drop of een beetje koffie. Het bier is amber/bruin, heeft stabiel schuim en is vrij dik van textuur met licht parelend koolzuur. Het kent duidelijke moutzoetheid die zich laat balanceren door een licht zuurtje en een bescheiden bitter. Ook dit bier drink je op 6 tot 8°C, dus rechtstreeks vanuit je koelkast.

Sint Bernardus Christmas Ale

Brouwerij Sint Bernardus
10% ABV

De vermaarde Amsterdamse bierkenner Rick Kempen heb ik dit abdij-kerstbier horen omschrijven als: “Voluptueus! Rubensiaans!” In het glas is het helder donkerbruin met een royale schuimkraag. Ook in het aroma van dit bier zul je de typisch Belgische gistgeur tegenkomen: zuurstok en rijp rood fruit. Maar ook moutstroop, rozijnen, winterse specerijen/kaneel, een beetje boozy. In de smaak komt zoetheid naar voren van de mout, karamel neigend naar chocolade of specerijen als anijs en kruidnagel, met alcohol als smaakdrager. Je ontdekt ook een bescheiden zuurtje. Dit bier is laag in koolzuur en kent een rijk mondgevoel. Drink het op keldertemperatuur, circa 10-12°C.

Gouden Carolus Christmas

Brouwerij Het Anker
10,5% ABV

Dit kerstbier scheidt de geesten onder de bierproevers die ik ken. Voor de een is dit hét ultieme kerstbier. Een ander stelt ronduit: “Niet. Te. Doen.” In de geur ontdek je gebrande suiker en typische kerstspecerijen zoals kaneel. In de smaak domineert zoetheid van de mout, met tonen van karamel/koffie, rietsuiker. De gebruikte gist zorgt voor complexiteit. Moutbitters geven balans aan de zoetheid en ook een fruitigheid die herinnert aan gekonfijte sinaasappelschil. Het vloeit donkerbruin en helder in je glas met een dikke schuimkraag. Het voelt vol in de mond. Gouden Carolus Christmas wordt beter als je het bewaart. Als drinktemperatuur adviseer ik 10-12°C.

Stille Nacht

Brouwerij De Dolle Brouwers
12% ABV

Stille Nacht is wat mij betreft de meest eigenzinnige van het kwintet. Ik schat ook degene die het lastigst te verkrijgen is. Maar het is zeker een kerstbier om je best voor te doen om het te bemachtigen. Het is donker goudkleurig, troebel met een mollige schuimkraag en een romige textuur. In de geur vallen vers witbrood op en tonen van rijp geel fruit. Natuurlijk neem je in een bier van dit kaliber ook alcohol waar in het aroma. In de smaak kun je toetsen van geel fruit ontdekken: gekonfijte ananas, rijpe abrikoos. Je vindt moutzoetheid, opgefrist met een zuurtje. Ook Stille Nacht ontwikkelt zich verder wanneer je het bewaart. Je zou het direct uit de koelkast kunnen drinken, maar dan is het verraderlijk omdat de kou het pittige alcoholpercentage maskeert. De geuren en smaken ontwikkelen prachtig als dit bier zich warmt.

Leestip

Het hele jaar door inspiratie en boeiende verhalen over bier? Dan is de bier-scheurkalender iets voor jou. Ook leuk als eindejaarscadeau voor elke andere bierliefhebber. Bestellen kun je ‘m hier.

Drink gevarieerd en matig. Genieten, niet gieten. Nog geen 18? Nog geen alcohol!